Istotę równowagi makroekonomicznej oddaje najpełniej obraz funkcjonowania gospodarki narodowej sprowadzony do modelu gospodarczego odzwierciedlającego kształtowanie się zagregowanego popytu i zagregowanej podaży. Przy czym zagregowany popyt pokazuje całkowite zapotrzebowanie gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i rządu na wszystkie dobra i usługi wytworzone w gospodarce, a zagregowana podaż całkowitą produkcję oferowaną przez wszystkie przedsiębiorstwa na sprzedaż. Jeśli obie strony funkcjonowania tak rozumianej gospodarki połączymy ze sobą – nakładając je na siebie to otrzymamy obraz przecięcia się krzywych zagregowanej podaży z zagregowanym popytem. Sytuację to jest punkt w której przy pewnym poziomie cen, całkowita produkcja oferowana przez przedsiębiorstwa równa się łącznemu popytowi zgłoszonemu przez wszystkie podmioty gospodarujące określamy równowagą makroekonomiczną. Natomiast ten poziom cen przy którym zaistniała równowaga ekonomiczna nazywamy ceną równowagi ekonomicznej.
Gospodarka z reguły jednak nie znajduje się w stanie równowagi. Najczęściej funkcjonuje ona w stanie nierównowagi popytowej lub podażowej. W przypadku spadku cen poniżej poziomu równowagi, gospodarka zgłasza większy zagregowany popyt niż istniejące możliwości jego zaspokojenia. Przy niższych cenach siła nabywcza wszystkich podmiotów gospodarczych powoduje wzrost chęci zakupów dóbr i usług. Natrafia ona jednak na relatywnie małą zagregowaną podaż. Przedsiębiorstwa nie produkują bowiem tyle dóbr i usług, które przy niskim poziomie cen mogłyby zaspokoić potrzeby wszystkich. Konsekwencją tego sprzecznego układu potrzeb i możliwości ich zaspokojenia jest pojawienie się niedoboru dóbr i usług. Nabywcy chcą kupować więcej aniżeli wynosi bieżąca produkcja i wyczerpujące się zapasy. W gospodarce zaczynają się pojawiać się niedobory.

Sytuacja niedoborów w gospodarce staje się bodźcem z jednej strony dla przedsiębiorstw do zwiększenia produkcji oraz wzrostu cen na poszukiwane dobra i usługi, z drugiej jednocześnie na do aprobaty odbiorców na płacenie wyższych cen na nie. Wzrost cen na pożądane dobra i usługi z czasem prowadzi jednak do sytuacji osłabiania i zmniejszania popytu na nie. Zjawisko to jest wyrazem procesów dostosowawczych do nowej sytuacji. W ich wyniku równowaga zostaje odtworzona, ale przy innym poziomie cen. Są one wyższe niż w sytuacji niedoborów. Towarzyszy im większa produkcja i mniejszy poziom zakupów. Ujawnia się sytuacja narastania popytu nad podażą. Powoduje ona, że przy zbyt wysokim poziomie zaczynają narastać zapasy. Zjawisko to staje się jednocześnie sygnałem dla producentów do ograniczenia wielkości produkcji. Konsekwencją tej sytuacji jest ponowne osiągnięcie równowagi, ale przy niższym poziomie cen i przy mniejszej wielkości produkcji oraz zwiększających się zakupów niż w przypadku nadwyżki.

Warunki równowagi makroekonomicznej
Równowaga makroekonomiczna (globalna) by mogła zaistnieć wymaga spełnienia takiego układu wielkości ekonomicznych przy którym zrównuje się podaż z popytem na wszystkie czynniki wytwórcze i wszystkie dobra. Podstawowym jej warunkiem jest zaś istnienie w gospodarce równowagi między oszczędnościami i inwestycjami. Układ ten ma charakter zależności funkcjonalnych. Określenie którejkolwiek wielkości ekonomicznej wymaga jednocześnie określenia wszystkich pozostałych. Z jednej strony ujmuje on niektóre wielkości jako dane i nie podlegające zmianie w trakcie analizy stanu równowagi ekonomicznej, a więc nie uwzględnia on zmian zachodzących w czasie. Dotyczy to zwłaszcza takich wielkości jak: liczba i struktura ludności, stan wiedzy technicznej (postępu naukowo-technicznego), preferencji ludności oraz warunków naturalnych. Z drugiej strony układ tworzy zaś zależności, spośród których najważniejszymi są:

1) między oferowaną przez właścicieli czynników wytwórczych po dążą tych czynników a ceną ich użytkowania (procentem od kapitału, rentą gruntową i płacą roboczą)

2) między nakładami czynników wytwórczych a wielkością wytworzonej produkcji

3) między popytem zgłaszanym przez przedsiębiorców na czynniki wytwórcze a cenami tych czynników przy uwzględnieniu warunków ich użytkowania

4) między oferowaną przez przedsiębiorców podażą dóbr a ich cenami

5) między popytem na dobra zgłaszanym przez wszystkich uczestników a cenami tych dóbr, dochodami i preferencjami nabywców.

Wszystkie te rodzaje zależności (funkcje produkcji, podaży i popytu dla wszystkich czynników wytwórczych i wytwarzanych dóbr) tworzą jeden wewnętrznie powiązany układ. Pozwala on na określenie równości popytu z podażą czynników wytwórczych jeśli określone są warunki ich użytkowania oraz popyt na wytworzone za ich pomocą dobra. Popyt zaś na te dobra zależy od cen tych dóbr i dochodów nabywców. Natomiast dochody są określane przez ceny i ilości czynników wytwórczych, których dostarczą przedsiębiorcom.

Odchylenia od równowagi makroekonomicznej
W praktyce rzeczywistości gospodarczej stanem normalnym – w ramach krótkiego okresu – jest stan nierównowagi między oszczędnościami a inwestycjami. Jego konsekwencją jest stan nierównowagi dochodu narodowego, a w ślad za tym ujawnianie się tendencji do jego nieustabilizowanych zmian. Nierównowaga między oszczędnościami a inwestycjami może ukształtować się dwojako: Z jednej strony tworzy ją sytuacja (It+1< St) w której inwestycje w danym okresie (t + 1) są mniejsze niż oszczędności w okresie minionym (t). Powoduje ona, że globalny popyt w danym okresie (t + 1) kształtuje się na poziomie niższym niż w okresie (t), co oznacza także, że rozmiary dochodu narodowego ulegną zmniejszeniu (Yt+1 < Yt). Nadwyżce oszczędności nad inwestycjami odpowiada jednocześnie pojawienie się nie zaplanowanego przyrostu zapasów u producentów, a więc nadprodukcji, co z kolei skłania do zmniejszenia produkcji w okresach następnych. Sytuacja ta wywołana zmniejszeniem się rozmiarów inwestycji lub wzrostem rozmiarów oszczędności, grozi gospodarce wkroczeniem w stan kryzysu ekonomicznego. Z drugiej strony możemy mieć do czynienia z sytuacją, gdy inwestycje przekroczą rozmiary oszczędności (It+1 > St). Powoduje ona, że globalny popyt w danym okresie (t + 1) kształtuje się na poziomie wyższym niż w okresie (t), co oznacza także, że rozmiary dochodu narodowego ulegną zwiększeniu (Yt+1 < Yt). W praktyce gospodarczej oznacza to, wystąpienie zjawiska wzrostu rozmiarów popytu w stosunku do istniejącej podaży. Reakcją gospodarki na tą sytuację będzie określone wykorzystanie jej zdolności wytwórczych. Jeśli w gospodarce istnieją nie wykorzystane zdolności wytwórcze (zarówno kapitałowe jak i ludzkie) to wzrost rozmiarów popytu może stworzyć bodźce do wzrostu rozmiarów produkcji, dochodów i zatrudnienia – co z kolei winno przyczynić się do jej wkroczenia w stan dobrej koniunktury gospodarczej. Inaczej ukształtuje się natomiast sytuacja, gdy gospodarka funkcjonuje już w warunkach pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych. Wówczas wzrost rozmiarów popytu nie może doprowadzić do wzrostu rozmiarów produkcji, gdyż zdolności gospodarki są już w pełni wykorzystane. Mimo to ujawni się jednak wzrost dochodów, ale jako efekt wystąpienia procesów inflacyjnych, objawiających się we wzroście cen.

Zrozumienie istoty rachunku narodowego, jak również związanych z nim kategorii makroekonomicznych wymaga odwołania się do funkcjonującej strony systemu gospodarki narodowej, który trzeba dostrzegać jako całość będącą zbiorem wielu milionów podmiotów gospodarczych, których indywidualne decyzje wyznaczają całkowite wydatki w gospodarce, całkowity dochód oraz ogólny poziom produkcji dóbr i usług.
Pełna analiza rachunku narodowego wymaga uwzględnienia w systemie funkcjonalnym gospodarki narodowej – oprócz gospodarstw domowych, przedsiębiorstw (o różnym statusie organizacyjnym i własnościowym) oraz jednostek organizacyjnych aparatu państwa (tak na szczeblu centralnym jak i lokalnym), także związków z otoczeniem zewnętrznym, tj. z zagranicą.
Wobec tak określonych zależności, za podstawę ujawnienia istoty rachunku narodowego przyjąć można model ruchu okrężnego reprodukcji społecznej otwartej gospodarki rynkowej, to jest model składający się z takich elementów, jak: przedsiębiorstwa – państwo – gospodarstwa domowe zagranica. Każdy z nich charakteryzuje się innymi cechami oraz pełni inną rolę.
Państwo jest super podmiotem gospodarczym. Pełni ono rolę organizatora funkcjonowania gospodarki narodowej. Funkcjonuje w oparciu o dochody, których źródłem są:
podatki bezpośrednie (Td) nakładane na płace, czynsze, odsetki, zyski (–> podatek dochodowy);
podatki pośrednie (Te) zwane podatkami od wydatków, np. VAT, akcyza (podatek specjalny obciążający benzynę, papierosy), cła.
Finansuje ono zaś dwa rodzaje wydatków:
pierwszy “G” obejmujący wydatki na zakup dóbr i usług dla sfery zabezpieczającej funkcjonowanie państwa, to jest na płace urzędników państwowych i żołnierzy, zakupu sprzętu bojowego, a także nakłady na inwestycje publiczne, itp. Tworzą one produkcję netto, przyczyniając się jednocześnie do powstania odpowiadających jej dochodów czynników w przedsiębiorstwach dostarczających tę produkcję, powodując ujawnienie się dodatkowej siły nabywczej w gospodarstwach domowych które ujawniają dochody (–> stąd też należy włączyć je do PKB).
drugi, B obejmujący wydatki związane z finansowaniem płatności transferowych i zasiłków (np. emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, subwencje dla przedsiębiorstw państwowych, itd.) które nie wiążą się z koniecznością świadczenia w zamian jakichkolwiek dóbr czy usług. Służą one wyłącznie redystrybucji już istniejących dochodów i sił nabywczej od grup ludności będących przedmiotem opodatkowania do ludzi, których państwo subsydiuje.
Przedsiębiorstwa z kolei to podstawowe podmioty gospodarczych, które:
wykorzystują czynniki produkcji dostarczone przez gospodarstwo domowe do wytworzenia dóbr i usług.
płacą gospodarstwom domowym za wykorzystanie czynników produkcji.
sprzedają dobra i usługi gospodarstwom domowym.
Gospodarstwa domowe to – podobnie jak przedsiębiorstwa – podstawowe podmioty gospodarcze, które:
dysponują czynnikami produkcji, które dostarczają przedsiębiorstwom (–> usługi czynników produkcji).
otrzymują dochody od przedsiębiorstw w zamian za dostarczane czynniki wytwórcze (–> dochody czynników produkcji).
wydają dochody na dobra i usługi wytworzone przez przedsiębiorstwa (–> wydatki na dobra i usługi).

Wskazane główne problemy makroekonomiczne oraz wiążące się z nimi cele w gospodarce rynkowej oceniane są pod kątem ich realizacji – czyli ze względu na realizację zadań z nich wynikających. Pomocnym w tym względzie jest odpowiednia polityka makroekonomiczna wykorzystująca odpowiednie do realizowanych celów narzędzia.
Ponieważ zadana makroekonomiczne (czy jeszcze konkretniej zadania polityki makroekonomicznej) sprowadzić można do czterech podstawowych grup, a mianowicie: dążenia do wysokiego i rosnącego poziomu produktu realnego ukształtowania wysokiego zatrudnienia i niskiego bezrobocia; ustabilizowania lub łagodnego wzrostu poziomu cen oraz stabilnych i zbilansowanych stosunków z zagranicą – podstawowymi rodzajami polityki makroekonomicznej jawią się: polityka fiskalna, polityka monetarna, polityka dochodowa oraz zagraniczna polityka ekonomiczna (polityka międzynarodowych stosunków ekonomicznych).
Polityka fiskalna obejmuje sobą dwa z głównych narzędzi makroekonomicznych, a mianowicie wydatki publiczne oraz system podatkowy. Pierwsze z nich są narzędziem za pomocą których państwa wyznacza relatywną wielkość sektora publicznego i prywatnego oraz określa jaka część PNB ma być przedmiotem konsumpcji publicznej (zbiorowej). Z kolei w systemie podatkowym (czyli inaczej w opodatkowaniu) jako narzędziu polityki fiskalnej należy dostrzec dwie role: – pierwszą – jako oddziaływanie na dochody indywidualne, co wyraża się tym, że zwiększenie podatków skutkuje mniejszą ilością pieniędzy do wydania przez gospodarstwa domowe i prowadzi do obniżenia ich wydatków konsumpcyjnych; oraz drugą – jako oddziaływanie na poziom potencjalnego produktu.
Natomiast polityka monetarna (nazywana również pieniężną) sprowadza się do określania sposobów sterowania podaży pieniądza oraz kształtowaniem odpowiednich związków pomiędzy pieniądzem, produkcją i inflacją.
Trzecim rodzajem polityki makroekonomicznej jest polityka dochodowa – określana również jako polityka płac i cen. Jej istotą jest skłanianie – zarówno metodami przymusu jak i perswazji i namów – do przestrzegania określonych wytycznych kształtowania płac i cen.
Z kolei istotą zagranicznej polityki gospodarczej jest oddziaływanie na powiązania międzynarodowe za pomocą takich instrumentów jak: manipulowanie kursem waluty, nakładanie ograniczeń na obroty w handlu zagranicznym, stosowanie ceł i subsydiów, itp. Dla realizacji tej polityki często sięga się po narzędzia polityki pieniężnej i fiskalnej.
Państwo w każdej rozwiniętej gospodarce rozwiązuje problemy makroekonomiczne wykorzystując jednocześnie wszystkie rodzaje polityk i narzędzi charakterystycznych dla nich. Są one pomocne również przy dokonywaniu wyborów makroekonomicznych między alternatywnymi podstawowymi celami makroekonomicznymi. Jak dowodzi praktyka, państwo staje zawsze przed koniecznością wyboru orientacji rozwojowej – zwłaszcza zaś między wysoką stopą konsumpcji a wysoką stopą wzrostu. Najtrudniejszym do rozwiązania, ze wszystkich problemów makroekonomicznych jest konieczność dokonywania krótkotrwałego wyboru pomiędzy inflacją a bezrobociem. Za politykę obniżenia inflacji trzeba płacić haracz w postaci bezrobocia oraz wielkiej luki produkcyjnej. Również obniżenie bezrobocia wiąże się ze wzrostem inflacji.

Każde społeczeństwo staje przed rozwiązaniem trzech podstawowych problemów ekonomicznych, a mianowicie: co (jakie dobra) należy produkować i w jakich ilościach?; jak się powinno produkować dobra oraz do kogo mają być wytwarzane dobra ? Problemy te rozumiane jako poważne zagadnienia, kwestie, czy też zadania do rozstrzygnięcia (rozwiązania) w obszarze makroekonomii ujawniają się przez pryzmat: produkcji, zatrudnienia i bezrobocia, cen i inflacji oraz międzynarodowych stosunków gospodarczych. Są one rozwiązywane różnymi sposobami; wiążą się zawsze z dokonywaniem wyborów i stanowią istotną część rzeczywistości gospodarczej.
W gospodarce rynkowej obszarem ich rozwiązywania jest rynek dostrzegany w wymiarze globalnym, tak ze strony globalnego popytu jak i globalnej podaży, przy wspomagających działaniach regulacyjnych państwa poprzez politykę makroekonomiczną.
Makroekonomia zajmując się zachowaniem gospodarki jako całości oraz zmianami szeroko traktowanych zjawisk życia gospodarczego swoją uwagę skupia i dąży do rozwiązania czterech ważnych problemów, a mianowicie produkcji, zatrudnieniu, inflacji oraz stosunkach gospodarczych z zagranicą.
Pierwszy z nich uznawany jako podstawowy jest odzewem na dążenie do zapewnienia ciągłości – na jak najwyższym poziomie – procesów reprodukcji gospodarczej. Produkcja dóbr i usług jest ona wyrazem i efektem zastosowania czynników produkcji (siły roboczej, kapitału, ziemi, przedsiębiorczości i technologii). Jej kształtowanie pozostaje w ścisłych związkach z koniunkturą gospodarczą.
Drugim z ważkim problemów makroekonomicznym jest zatrudnienie i bezrobocie. Wiąże się on z realizacją dwóch celów makroekonomicznych, a mianowicie zapewnienia wysokiego zatrudnienia w gospodarce, a przez to jednocześnie dążenia do niskiego poziomu bezrobocia.
Kolejnym z ważnych problemów makroekonomicznych jest inflacja. Wiąże się on z celem zapewnienia stabilności cen przy zachowaniu swobodnej gry sił rynkowych, będąc w praktyce wyrazem braku jego osiągania lub niepełnej (na różnym poziomie) jego realizacji.
Ostatnim ze wskazanych problemów makroekonomicznych są międzynarodowe (zewnętrzne) stosunki gospodarcze danego kraju. Wiążą się one z realizacją celu zapewnienia równowagi w wymianie handlowej oraz zapewnienia stabilności kursu walutowego.
Rozwiązanie tych makroekonomicznych problemów jest zależne w dużej mierze od mechanizmów globalnego rynku, tak jego globalnej (zagregowanej) podaży jak i globalnego (zagregowanego) popytu.
Globalny (zagregowany) popyt to zależność między całkowitą ilością dóbr i usług (czyli wielkością realnego PNB) jaką gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd chcą nabyć a poziomem cen mierzonym deflatorem PNB w określonym czasie. Określają go takie czynniki, jak: wydatki konsumpcyjne, wydatki inwestycyjne, eksport netto i wydatki rządowe.
Zagregowana (globalna) podaż pokazuje zaś zależność całkowitą między ilością produktów (czyli wielkością realnego PNB) jaką wszyscy producenci w gospodarce chcą zaoferować na sprzedaż, a poziomem cen mierzonym deflatorem PNB w danym okresie. Czynniki zmiany zagregowanej podaży są: poziom cen, możliwości produkcyjne gospodarki, postęp naukowo-techniczny, siła robocza oraz dostępność i koszty czynników produkcyjnych
Wskazane główne problemy makroekonomiczne oraz wiążące się z nimi cele w gospodarce rynkowej oceniane są pod kątem ich realizacji. Pomocnym w tym względzie jest odpowiednia polityka makroekonomiczna wykorzystująca odpowiednie do realizowanych celów narzędzia. Podstawowymi jej rodzajami są: polityka fiskalna, polityka monetarna, polityka dochodowa oraz zagraniczna polityka ekonomiczna.

Każde społeczeństwo staje przed rozwiązaniem trzech podstawowych problemów ekonomicznych, a mianowicie:
co (jakie dobra) należy produkować i w jakich ilościach? to znaczy ile i jakich alternatywnych dóbr i usług należy wytwarzać i kiedy mają być one wytwarzane jak się powinno produkować dobra? to znaczy: przez kogo, z jakich zasobów i za pomocą jakiej metody technicznej mają być one wytwarzane do kogo mają być wytwarzane dobra to znaczy kto je (dobra i usługi) ma użytkować i czerpać z nich korzyści. Problemy te rozumiane jako poważne zagadnienia, kwestie, czy też zadania do rozstrzygnięcia (rozwiązania) w obszarze makroekonomii ujawniają się przez pryzmat: wzrostu gospodarczego i produktu krajowego, zatrudnienia i bezrobocia, cen i inflacji oraz międzynarodowych stosunków gospodarczych. W gospodarce rynkowej rozwiązywane są one na rynku i przez rynek dostrzegany w wymiarze globalnym, tak ze strony globalnego popytu jak i globalnej podaży, przy wspomagających działaniach regulacyjnych państwa ze strony państwa poprzez politykę makroekonomiczną. Są one przy tym rozwiązywane różnymi sposobami przez poszczególne społeczeństwa i poszczególne gospodarki. Wiążą się one jednak zawsze z dokonywaniem wyborów i stanowią istotną część rzeczywistości gospodarczej.
Wskazane problemy stanowią centralny obszar zainteresowań wszystkich liczących się szkół i nurtów ekonomicznych, przy nadawaniu im jednak różnych wag i różnego znaczenia.
1.Główne kwestie makroekonomiczne.
Makroekonomia zajmując się zachowaniem gospodarki jako całości oraz zmianami szeroko traktowanych zjawisk życia gospodarczego swoją uwagę skupia na czterech ważnych problemach, a mianowicie na produkcji i wzroście gospodarczym, zatrudnieniu i bezrobociu, cenach i inflacji, oraz stosunkach gospodarczych z zagranicą, dążąc do ich rozwiązania.

Produkcja i wzrost gospodarczy
Z punktu widzenia makroekonomicznej działalności gospodarki problemem podstawowym jest produkcja dóbr i usług ekonomicznych. Jest ona odzewem na jeden z celów makroekonomicznych, a mianowicie zapewnienie ciągłości i na jak najwyższym poziomie procesów reprodukcji gospodarczej. Jest ona wyrazem i efektem zastosowania czynników produkcji (siły roboczej, kapitału, ziemi, przedsiębiorczości i technologii).
Kształtowanie procesów produkcyjnych pozostaje w ścisłych związkach z wzrostem gospodarczym (rozdz. VIII) oraz kształtowaniem się koniunktury gospodarczej (rozdz. IX). Globalne określenie poziomu wyprodukowanych dóbr i usług ekonomicznych odbywa się za pośrednictwem procedury rachunków narodowych, w oparciu o takie podstawowe mierniki jak PKB, PNB oraz DN (rozdz. VII).

Zatrudnienie i bezrobocie
Kolejnym ważkim problemem makroekonomicznym jest zatrudnienie i bezrobocie. Wiąże się z realizacją dwóch celów makroekonomicznych, a mianowicie zapewnienia wysokiego zatrudnienia w gospodarce, a przez to jednocześnie dążenia do niskiego poziomu bezrobocia.
Zatrudnienie (utożsamiane często z pracą, robotą, zajęciem czy też czynnością) jako kategoria makroekonomiczna charakteryzuje się znaczną złożonością i specyfiką. W wymiarze gospodarki narodowej, zatrudnienie wyraża określoną liczbę osób wykonujących pracę na podstawie obowiązujących norm prawnych i ujmowanych w statystykach zatrudnienia, ubezpieczeń i organizacji związkowych. Istotę kwestii zatrudnienia wyjaśniają i przybliżają pojęcia siły roboczej oraz zatrudnionych, pracujących oraz bezrobotnych. Są one immanentną częścią każdej gospodarki.
Siła robocza to grupa ludzi występująca na podażowej stronie rynku pracy, którą tworzą ci, którzy znaleźli zatrudnienie, oraz ci którzy aktywnie poszukują pracy. Z ekonomicznego punktu widzenia dla każdej gospodarki ważne jest zagadnienie gospodarowania jej zasobami. Wymaga ono jednak uwzględnienia jej specyfiki, a więc zastosowania obok kryteriów ekonomicznych jednocześnie także kryteriów naturalnych (demograficznych, fizjologicznych, biochemicznych i ekologicznych) i społecznych (w tym prawnych, kulturowych i oświatowych). Sprowadza się ono do przygotowania siły roboczej do pracy, jej wykonaniu oraz zużyciu lub użytkowaniu rezultatów jej zastosowania, co przejawia się realizacją czterech procesów, a mianowicie: odnowy siły roboczej, przyrostu siły roboczej, alokacji siły roboczej oraz jej wykorzystaniu.
Do siły roboczej zaliczani są zarówno ludzie pracujący (zatrudnieni), jak i bezrobotni. Zatrudnieni to te osoby, które podjęły pracę w oparciu o stosunek do pracodawcy na umowie najmu, mianowaniu lub współużytkowaniu środków produkcji. W praktyce zatrudnieni dzielą się na czynnych i biernych zawodowo. Czynni zawodowo to pracujący i bezrobotni. Bierni zawodowo to wszyscy ci – poza czynnymi zawodowo – którzy mogliby pracować, ale nie pracują i nie poszukują pracy. Są nimi matki wychowujące dzieci oraz studenci. Są to ludzie, którzy w każdej chwili mogą wejść na rynek pracy i powiększyć siłę roboczą.
Pożądanym stanem zatrudnienia jest zatrudnienie pełne. Oznacza ono taki stan, kiedy wszyscy poszukujący pracy mogą ją znaleźć w normalnym czasie. Nie oznacza to, że stopa bezrobocia równa się zeru i na rynku pracy nie ma ludzi poszukujących pracy.
Zatrudnienie w skali makroekonomicznej uzależnione jest od szeregu uwarunkowań, spośród których najważniejszymi są uwarunkowania: demograficzne, społeczne oraz ekonomicznymi.
Uwarunkowania demograficzne wpływają bezpośrednio na wielkość i strukturę zasobów siły roboczej. Powiązane są one ściśle z uwarunkowaniami biologicznymi. stąd też obejmują one takie zjawiska, jak: rodność, płodność, umieralność ogólna i umieralność niemowląt, przyrost naturalny, migrację (emigrację i imigrację) ludności.
Z kolei uwarunkowania społeczne związane są z osiągniętym poziomem rozwoju społecznego oraz realizowaną polityką społeczną. Związane są one z takimi kwestiami, jak: wymiar czasu pracy, zakres świadczeń społecznych, warunki przechodzenia na emeryturę oraz rentę, dostępność kształcenia, skala zatrudnienia i skala bezrobocia, zakres i formy pomocy społecznej i charytatywnej, możliwości podjęcia pracy w niepełnym wymiarze, warunki współpracy z innymi ludźmi i inne. ta grupa uwarunkowań charakteryzuje się tym, że sprzyja ona komunikowaniu się ludzi.
Najważniejszą grupę uwarunkowań zatrudnienia stanowią uwarunkowania ekonomiczne. Są one zdeterminowane przede wszystkim poziomem i strukturą produktu narodowego a w konsekwencji możliwościami wzrostu gospodarczego. Z punktu widzenia tych uwarunkowań zatrudnienie jawi się jako: ważny czynnik produkcji, źródło dochodów pracowniczych w formie płac oraz czynnik kształtowania równowagi gospodarczej.

Bezrobocie

Jako kategoria makroekonomiczna – to zjawisko gospodarcze charakteryzujące się tym, że większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i poszukujących pracy nie znajduje zatrudnienia.
Miarą bezrobocia jest stopa bezrobocia. Oblicza się ją jako stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludzi stanowiących siłę roboczą (zasoby siły roboczej) i wyraża w procentach.

Bezrobotnym jest zaś osoba, która nie pracuje obecnie (w danym momencie), ale chce pracować i aktywnie szuka pracy, ale nie może otrzymać zatrudnienia przy istniejących stawkach płac lub też oczekuje na powrót do pracy (została czasowo zwolniona i oczekuje na wezwanie do pracy, albo też ma się zgłosić do pracy w oznaczonym terminie). Bezrobotnymi są więc ludzie w wieku zdolności do pracy i posiadający tę zdolność, ale z różnych powodów nie mogący jej znaleźć.
W teorii i praktyce ekonomicznej wyróżnia się wiele rodzajów bezrobocia. Najczęściej dokonuje się podziału bezrobocia na: cykliczne, strukturalne i frykcyjne.
Bezrobocie cykliczne zaliczane jest do najważniejszych rodzajów bezrobocia. Jest ono wynikiem spadku zagregowanego popytu w gospodarce. Związane jest ono z faktem, iż popyt na pracę jest popytem pochodnym i jego wielkość zależy od popytu na produkty wytwarzane dzięki zatrudnieniu.
Z kolei bezrobocie strukturalne to zjawisko zmniejszania zatrudnienia wskutek ograniczenia produkcji spowodowanej zmianami strukturalnymi w gospodarce. Wiąże się ono z niedostosowaniem popytu do podaży siły roboczej w wyniku nierównomiernego wzrostu gospodarczego. Powstaje ono na skutek zmian struktury przemysłowej gospodarki, prowadzącej do utraty przez ludzi posiadających zawody wykorzystywane w zanikających gałęziach przemysłu. Spowodowane jest ono przede wszystkim brakiem kapitału lub złymi proporcjami w rozmieszczeniu zasobów produkcyjnych gospodarki.
Natomiast bezrobocie frykcyjne jest zjawiskiem spowodowanym nieustannymi przemieszczeniami siły roboczej na rynku pracy w układach przestrzennych (między regionami gospodarczymi), w układach rzeczowych (między sektorami, działami i przedsiębiorstwami), w układach pionowych (związanych ze zmianą stanowisk pracy w obrębie zawodu w związku z awansami, degradacją lub stabilizacją zawodową) i w układach poziomych (W których dokonywane są przesunięcia między poszczególnymi zawodami i specjalizacjami). Ma ono charakter nieunikniony. Bezrobotnymi stają bowiem ludzie zmieniający pracę, wchodzący na rynek pracy lub też powracający na rynek pracy (np. matki po urlopach wychowawczych). Są nimi również ludzie wykazujący brak mobilności – czyli niemożliwość lub niechęć do zmiany miejsca zamieszkania w celu uzyskania pracy, powodowany przede wszystkim problemami mieszkaniowymi, a także względami rodzinnymi.

Poglądy poszczególnych nurtów ekonomicznych na temat głównych kwestii makroekonomicznych ujawniają poważne zróżnicowanie. Stopień zróżnicowania jest tak daleki, że prowadzi do znacznie odbiegających od siebie wniosków. Dowodzi tego bardzo wyraźnie analiza i ocena podstawowych nurtów makroekonomicznych dokonana według kryterium sposobu podejścia do trzech zasadniczych problemów, to jest szybkości z jaką rynek osiąga równowagę, sposobu kształtowania się oczekiwań oraz względności wagi przywiązywania się do problematyki długo i krótkookresowej.
Poczynione pod tym kątem porównania wskazują, że przyjęte kryteria są wystarczające w zrozumieniu poglądów głównych szkół makroekonomicznych. Ujawniły one również, że mimo dużej zgodności ekonomistów w wielu kwestiach, istnieją pomiędzy nimi także istotne różnice. W sferze ekonomii pozytywnej dotyczą one przede wszystkim sposobu urządzania świata, bowiem recepty je formułujące oparte są na wyłącznie na różnym wartościowaniu spraw. Natomiast w sferze ekonomii normatywnej różnice dotyczą zaleceń dla polityki gospodarczej i wynikają z odmienności ocen rzeczywistości gospodarczej.
Porównania ujawniły również potrzebę konieczności konfrontowania teorii ekonomicznych z faktami. Zauważalnymi bowiem stają się w wielu przypadkach sytuacje rodzące brak ostatecznych odpowiedzi.

Zestawienie porównawcze rywalizujących ze sobą poglądów
źródło : D.Begg, S.Fischer, R.Dornbusch, Ekonomia tom 2, PWE, Warszawa, s. 376

Makroekonomię od mikroekonomii różni wiele, zdecydowanie więcej niżby sugerował to przedrostek makro- i mikro-. Cechami różnicującymi jest przede wszystkim: różna skala zainteresowań, to jest różnice pomiędzy problemami ekonomicznymi w dużej skali a problemami ekonomii w skali małej; różny cel analizy, oraz różne podejścia badawcze w analizie operacyjnej, charakteryzujące się skrajnością skali szczegółowości dociekań oraz uwzględnienia skali związków badanych obiektów i procesów.
Istotą makroekonomii jest traktowanie jej jako uproszczonego modelu, co pozwala wyodrębnić kluczowe elementy problemu i myśleć o nich w sposób uporządkowany sposób. Nie jest ona jednak sumą wycinkowych analiz mikroekonomicznych dotyczących każdego poszczególnego rynku, bowiem sformułowany w ten sposób model byłby tak nieporęczny i skomplikowany, że trudno byłoby uchwycić wszystkie zjawiska ekonomiczne w ruchu. Zajmuje się ona głównie powiązaniami między różnymi częściami gospodarki, opierając się przy czynionych analizach operacyjnych, uproszczeniami poszczególnych elementów konstrukcyjnych – tak, aby móc wyjaśnić jak pasują one do siebie i w jaki sposób wzajemnie na siebie wpływają. Makroekonomia bada szerokie agregaty gospodarcze, bowiem zajmuje się badaniem sposobu działania gospodarki jako całości.
Makroekonomia jest badaniem gospodarki narodowej jako całości lub też badaniem jej znaczących części. Odnosi się ona do ogólnego obrazu gospodarki narodowej, a nie do szczegółów działalności gospodarczej danego kraju. Jest ona nauką o gospodarce jako całości, zajmującą się nie jej szczegółami lecz ogólnym obrazem. Jako taka : obserwuje ona całość zakupu dóbr i usług dokonywanych przez konsumentów; ocenia ilość pieniędzy wydanych przez wszystkich producentów na budowę nowych zakładów i ich wyposażenia; śledzi ogólny poziom cen lub średnią wszystkich cen, oraz bada dochody wszystkich zatrudnionych i globalną liczbę wszystkich zatrudnionych w gospodarce.
Te obszary zainteresowań makroekonomii wskazują, iż odnosi się ona do trzech podstawowych zagadnień badania krajowej produkcji, bezrobocia oraz inflacji.
Rzeczywistość gospodarki rynkowej w wymiarze praktyki makroekonomicznej ujawnia się jako splot różnorodnych związków między: produkcją dóbr i świadczeniem usług, podziałem i transferem wytworzonych dochodów; wydatkami na konsumpcję i inwestycje; wpływem zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań rozwojowych. Złożoność tych wszystkich problemów, powoduje, iż obraz realnych współzależności makrogospodarczych jest trudny do określenia.
Istota podstawowych problemów i współzależności praktyki makroekonomicznej dostrzegana jest w modelu systemu makroekonomicznego, zakładającego istnienie czynników sterujących – nazywanych także zmiennymi sterującymi, pobudzającymi zagregowaną podaż i zagregowany popyt; bloku wzajemnego oddziaływania agregatowego popytu i agregatowej podaży; oraz wyników tego oddziaływania nazywanych także zmiennymi pochodnymi.
Polityka makroekonomiczna – to oddziaływanie rządu na zachowania się gospodarki jako całości, za pośrednictwem całej gamy narzędzi polityki gospodarczej. Rząd nakłada więc podatki, zleca zamówienia, wpływa na wielkość podaży pieniądza, stopę procentową i kurs walutowy oraz wyznacza zadania w dziedzinie produkcji i zakres cen w gałęziach znacjonalizowanych. Ocena tak realizowanej polityki makroekonomicznej wymaga rozróżnienia kwestii sposobu funkcjonowania gospodarki i zagadnień o charakterze normatywnym które odnoszą się do preferencji lub sadów wartościujących.
Polityka makroekonomiczna – to polityka gospodarcza prowadzona w makroskali, której nadrzędnym zadaniem jest poprawa bytu większości lub całej ludności kraju, poprzez dążenie do realizacji celów co do których osiągnięto pewna ogólną zgodę przy wykorzystaniu dostępnych środków polityki gospodarczej. Wymaga to poniesienia także określonych kosztów, wiążących się z poświęceniem pewnych wolności indywidualnych. Oznacza to, iż rozważając jakikolwiek problem makroekonomiczny, trzeba postawić sobie pytania: jak poważny jest dany problem w jaki sposób można przyczynić się do jego rozwiązania oraz jakim kosztem ten problem rozwiązać ?
Polityka makroekonomicznej pozwala wyróżnić w jej obszarze następujące jej rodzaje: politykę fiskalną (nazywaną niekiedy polityką budżetową), politykę monetarną (pieniężną).
Ważną sprawą przy dociekaniach w kwestii teorii i praktyki makroekonomii jest umiejscowienie tej problematyki w poszczególnych nurtach współczesnej myśli ekonomicznej. Odpowiedź na te pytanie nie jest łatwym, bowiem ekonomiści różnią się istotnie w kwestiach rozwiązywania współczesnych problemów makroekonomicznych. Analizując dorobek współczesnej myśli ekonomicznej wskazać trzeba takie szkoły jak: klasyczna, keynesowska, monetarystyczna, ekonomii podaży oraz racjonalnych oczekiwań. Teorie reprezentowane przez te szkoły obok wspólnych elementów mają wiele istotnych różnic. Polegają one przede wszystkim na przywiązywaniu różnej wagi do podstawowych sił ekonomicznych. Poglądy poszczególnych nurtów ekonomicznych na temat głównych kwestii makroekonomicznych ujawniają poważne zróżnicowanie. Stopień zróżnicowania jest tak daleki, że prowadzi niekiedy do znacznie odbiegających od siebie wniosków.

Ważną sprawą przy dociekaniach w kwestii teorii i praktyki makroekonomii jest umiejscowienie tej problematyki w poszczególnych nurtach współczesnej myśli ekonomicznej. Odpowiedź na te pytanie nie jest łatwym, bowiem ekonomiści różnią się istotnie w kwestiach rozwiązywania współczesnych problemów makroekonomicznych.

Współczesne poglądy na makroekonomię
Analizując dorobek współczesnej myśli ekonomicznej wskazać trzeba takie szkoły jak: klasyczna, keynesowska, monetarystyczna, ekonomii podaży oraz racjonalnych oczekiwań.
Teorie reprezentowane przez te szkoły obok wspólnych elementów mają wiele istotnych różnic. Jeśli wspólnymi elementami jest, to różnice polegają przede wszystkim na przywiązywaniu różnej wagi i nadawaniu różnej rangi zasadniczym siłom ekonomicznych takim jak: pieniądz, zagregowany popyt, zagregowaną podaż oraz oczekiwania.

Klasycy
Ponieważ współczesny nurt klasyczny nie jest jednorodnym, prezentację jego poglądów trzeba rozszerzyć na szkoły w nim tkwiące. Są nimi będąca jego rdzeniem szkoła klasyczna (stara), nową szkoła klasyczna oraz umiarkowany monetaryzm.

Szkoła klasyczna
Szkoła klasyczna w dociekaniach ekonomicznych posługuje się teorią makroekonomiczną, zakładającą, że gospodarka w długim okresie, o ile nie będzie się zakłócać jej funkcjonowania, doprowadzi do równowagi i neutralności pieniądza.
Zgodnie z tą teorią, wzrost bezrobocia doprowadzi do spadku stawek płac, ponieważ większa liczba robotników będzie konkurować o mniejszą liczbę stanowisk pracy. Gdy cena siły roboczej spadnie, przedsiębiorcy będą zatrudniali więcej pracowników, obniżając stopę bezrobocia i doprowadzając do ożywienia produkcji.
Klasyczni ekonomiści za nierównowagę gospodarczą obwiniają przejściowo działające czynniki, za winnych bezrobocia i obniżenia produkcji uznawają związki zawodowe i przepisy ograniczające spadek stawek płac w reakcji na spadek popytu. W ślad za tym, ich recepta rozwiązywania problemów makroekonomicznych sprowadza się do sugestii:” znieść wszystkie prawa ograniczające elastyczne kształtowanie się cen i płac “. W systemie wolnego rynku widzą oni także mechanizmy rozwiązywania problemu spadku tempa wzrostu produktywności. Jeśli ludzie chcą więcej dóbr i usług i mają dość pieniędzy by je nabyć, wtedy przedsiębiorstwa będą więcej inwestować, a nowe, bardziej sprawne urządzenia pozwolą na osiągnięcie wzrostu produktywności i wielkości produkcji w przyszłości.

Nowa szkoła klasyczna
Nowa szkoła klasyczna bazuje na nurcie myślenia zakładającego niemal natychmiastowe równoważenie rynku oraz racjonalność oczekiwań zakładających ustalanie zmiennych gospodarczych na poziomie odzwierciedlających przewidywaną ich wysokość na warunkach równowagi. Poglądy tej szkoły nazywane nową makroekonomią klasyczną, są klasycznymi ponieważ zakładają, że giętkość płac i cen pozwala gospodarce odzyskać równowagę przy pełnym zatrudnieniu i produkcji na poziomie potencjalnym; nowymi zaś dlatego, bowiem zakładają, że elastyczność płac i cen czyni proces ich dostosowań niemal natychmiastowym.
Oznacza to, zdaniem ekonomistów zwolenników tego nurtu, że każda zmiana, jaką można było przewidzieć, znajdzie odzwierciedlenie już na etapie ustalania tych zmiennych. W ślad za tym przejściowe odchylenia w zatrudnieniu mogą spowodować tylko nieprzewidziane wydarzenia, ale tylko w chwili dokonywania korekty zmiennych. W ślad za tym przejściowe odchylenia w zatrudnieniu mogą spowodować tylko nieprzewidziane wydarzenia, ale tylko w chwili dokonania korekty zmiennych. Ponieważ z założenia gospodarka jest bliska stanu pełnego zatrudnienia, polityka zarządzania popytem sprowadzi się w istocie do kompensacji zmiany cen i płac, które sprawią, iż popyt globalny powróci do poziomu właściwego zatrudnienia.
Polityka gospodarcza zdaniem przedstawicieli tej szkoły winna skupić się na przeciwdziałaniu i ograniczaniu nieprzewidzianych wydarzeń. Kierować zaś winna się na utrzymanie inflacji na niskim poziomie i na promocji polityki podażowej, zmierzającej do przesunięcia w górę poziomu potencjalnego zatrudnienia i potencjalnej produkcji.

Umiarkowany monetaryzm
Umiarkowany monetaryzm to nurt hołdujący klasycznej doktrynie, utrzymującej, że wzrost podaży prowadzi do wzrostu cen, a nie do wzrostu produkcji. Przedstawiciele tej szkoły uważają, że przywrócenie pełnego zatrudnienia nie jest procesem błyskawicznym, lecz wymagającym czasu. Przyznają oni częściowo rację argumentom dowodzącym nieelastyczności płac w krótkim okresie. Nie reprezentują oni jednak zgodnego stanowiska w kwestii założeń, co do sposobu tworzenia się oczekiwań. Część z nich skłania się ku racjonalnym oczekiwaniom, inni zaś preferują oczekiwania ekstrapolacyjne, zwane także adaptacyjnymi.
Zdaniem monetarystów – głęboka obniżka podaży pieniądza może wywoływać głęboką, chociaż przejściową recesję. Z tych to względów należy się jej wystrzegać. Ponad to, próby zarządzania popytem mogą dąć skutek odwrotny od zamierzonego, jeśli gospodarka w chwili jego uruchomienia weszła już w fazę silnego ożywienia. Dlatego też rząd powinien zrezygnować z prób precyzyjnego manipulowania popytem globalnym i skoncentrować się na długofalowej polityce zmierzającej do utrzymywania niskiego poziomu inflacji i realizacji polityki podażowej, która zwiększa poziom pełnego zatrudnienia i produkcji potencjalnej.

Keynesiści
Również nurt keynsowski nie jest jednorodny pod względem poglądów na zasadnicze kwestie makroekonomiczne. Ujawniają to reprezentujące go szkoły : keynesowska (stara), eklektycznych keynesistów oraz skrajnych keynesistów.

Szkoła keynesowska
Szkoła keynesowska jest wyrazicielem teorii makroekonomicznej, która szczególnie podkreśla fakt niestabilnej natury gospodarki, oraz wynikającej z niego konieczności stosowania aktywnych, doraźnych posunięć polityki gospodarczej rządu w celu wyeliminowania bezrobocia i inflacji.
Ekonomiści reprezentujący ten kierunek myślenia uważają, że główną przyczyną niskiego poziomu produkcji i bezrobocia jest niedostateczna wielkość ogólnych wydatków wszystkich podmiotów gospodarczych (to jest konsumentów, przedsiębiorstw i instytucji rządowych) które to razem wzięte nie zgłaszają wystarczającego popytu na dobra i usługi, by zapewnić pełne zatrudnienie siły roboczej. W ślad za tym keynesiści sugerują, że problem bezrobocia można rozwiązać poprzez podniesienie ogólnego poziomu wydatków w oparciu o:
po pierwsze – obniżenie podatków, co zwiększa zdolność nabywczą konsumentów i przedsiębiorstw, a konsekwencji podnosi poziom ogólnego popytu;
po drugie – wzrost wydatków rządowych (państwowych); oraz po trzecie, obniżenie stóp procentowych przez zwiększenie zasobów pieniądza, skłaniających przedsiębiorstwa i konsumentów do brania pożyczek na nowe zakupy.
Dla keynesistów:
wszelkie posunięcia polityki stymulującej popyt na inwestycje w ostatecznym rachunku doprowadzają do zwiększenia zarówno produkcji jak i tempa wzrostu produkcyjności pracowników;
zarówno produkcja jak i ceny odgrywają rolę w równoważeniu gospodarki w krótkim okresie, a o dominacji jednego z tych czynników będzie zależało od skali niewykorzystanych zasobów;
postrzeganie inflacji następuje poprzez pryzmat popytu.

Polityka makroekonomiczna to oddziaływanie rządu na zachowania się gospodarki jako całości, za pośrednictwem całej gamy narzędzi polityki gospodarczej. Jest to więc polityka gospodarcza prowadzona w makroskali, której nadrzędnym zadaniem jest poprawa bytu większości lub całej ludności kraju, poprzez dążenie do realizacji celów co do których osiągnięto pewna ogólną zgodę a są nimi:

1) pełne i stabilne zatrudnienie;

2) rozsądna stabilność cen;

3) wysokie i coraz wyższe zarobki

4) inne cele o charakterze międzynarodowym

Przy wykorzystaniu dostępnych środków polityki gospodarczej. Jej realizacja wymaga poniesienia także określonych kosztów, wiążących się z poświęceniem pewnych wolności indywidualnych. Oznacza to, iż rozważając jakikolwiek problem makroekonomiczny, trzeba postawić sobie pytania:
po pierwsze, jak poważny jest dany problem po drugie, w jaki sposób można przyczynić się do jego rozwiązania oraz
po trzecie, jakim kosztem ten problem rozwiązać ?
Taki zakres polityki makroekonomicznej pozwala wyróżnić w jej obszarze następujące jej rodzaje:
politykę fiskalną (nazywaną niekiedy polityką budżetową) kształtującą poziom wydatków i podatków w celu osiągnięcia wysokiego i stabilnego poziomu zatrudnienia oraz produkcji, stabilności cen i wzrostu gospodarczego:
politykę monetarną (pieniężną) oddziaływającą stopa wzrostu krajowej podaży pieniądza w celu stabilizowania poziomu zatrudnienia i produkcji.
Ocena tak realizowanej polityki makroekonomicznej wymaga rozróżnienia kwestii sposobu funkcjonowania gospodarki i zagadnień o charakterze normatywnym które odnoszą się do preferencji lub sadów wartościujących. Jest to konieczne dla kształtowania polityki makroekonomicznej, jej oceny oraz korekty wobec wielkości i skomplikowania problemów makroekonomicznych.
Pomocnym w tym względzie jest odwołanie się do pomiaru poziomu aktywności gospodarczej. Rząd bowiem, aby mógł dokonać wyboru odpowiednio owocujących działań, musi mieć możliwość dokładnego śledzenia przebiegu procesów gospodarczych. Umożliwia to wiele miar, spośród których za najważniejsze uznać trzeba :
1) produkt narodowy brutto i netto, które są precyzyjnymi, ale jednocześnie także pod pewnymi względem arbitralnymi miarami ogólnej produkcji krajowej

2) dochód narodowy, dochody osobiste i osobiste dochody dyspozycyjne które są miarami siły nabywczej konsumentów przed i po opodatkowaniu

3) stopę bezrobocia, która stanowi miarę trudności znalezienia pracy przez ludność

4) stopy inflacji, będącą miarą trwałego wzrostu ogólnego poziomu cen.

Rzeczywistość gospodarki rynkowej w wymiarze praktyki makroekonomicznej to splot różnorodnych związków między: produkcją dóbr i świadczeniem usług: podziałem i transferem wytworzonych dochodów; wydatkami na konsumpcję i inwestycje; wpływem zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań rozwojowych. Stanowią one w pewnym sensie również wyraz próby znalezienia rozwiązania podstawowych problemów ekonomicznych, które sprowadzają się do urealnienia odpowiedzi na następujące pytania:
co (jakie dobra) należy produkować i w jakich ilościach
jak się powinno produkować dobra to znaczy: przez kogo, z jakich zasobów i za pomocą jakiej metody technicznej mają być one wytwarzane?
do kogo mają być wytwarzane dobra to znaczy kto je (dobra i usługi) ma użytkować i czerpać z nich korzyści?
Problemy te rozumiane jako poważne zadania do rozwiązania w obszarze makroekonomii ujawniają się przez pryzmat: wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i bezrobocia, cen i inflacji oraz międzynarodowych stosunków gospodarczych . Złożoność tych wszystkich kwestii, powoduje, iż obraz realnych współzależności makrogospodarczych jest trudny do określenia. Koniecznym w związku z tym staje się zarysowanie modelu podstawowych współzależności makroekonomicznych oraz przedstawienie zarysu polityki makroekonomicznej. Taka logika dociekań winna pomóc w zrozumieniu podstawowych problemów makroekonomicznych gospodarki narodowej.

Zarys podstawowych współzależności polityki makroekonomicznej
Istota podstawowych problemów i współzależności praktyki makroekonomicznej dostrzegana jest w modelu systemu makroekonomicznego skonstruowanego jako zbiór współzależnych zmiennych, czynników, uwarunkowań oraz mechanizmów zależnościowych. Zakłada on istnienie: czynników sterujących – nazywanych także zmiennymi sterującymi, pobudzającymi zagregowaną podaż i zagregowany popyt; czynników wytwórczych (czynników produkcji) bloku wzajemnego oddziaływania agregatowego popytu i agregatowej podaży – tworzącego w istocie mechanizm makrogospodarczy; oraz wyników tego oddziaływania nazywanych także zmiennymi pochodnymi – albo inaczej zmiennymi indukowanymi.
Zmiennymi sterującymi są zmienne zewnętrzne oraz zmienne wewnętrzne . Pierwszą grupę zmiennych stanowią warunki klimatyczno-pogodowe, zagrożenia militarne (a więc siły nieekonomiczne) oraz siła gospodarczego otoczenia zewnętrznego. Z kolei zmiennymi wewnętrznymi są zmienne polityczne oraz zmienne ekonomiczne. Zmiennymi politycznymi jest szeroko rozumiana polityka gospodarcza państwa – tak wewnętrzna (pieniężna, fiskalna, dochodowa,…) jak i zewnętrzna (zagraniczna polityka gospodarcza). Status tej grupy zmiennych zależy przede wszystkim od instrumentów (narzędzi i środków) polityki gospodarczej. Zmiennymi ekonomicznymi (inaczej zasobowymi) są natomiast zasoby czynników produkcji (praca, ziemia, kapitał, technologia, przedsiębiorczość).
Zmienne sterujące koncentrują uwagę na całym obszarze makrogospodarki będącej jednocześnie polem działania sił zagregowanego popytu i zagregowanej podaży.
Natomiast zmienne indukowane są pochodnymi funkcjonowania układu makroekonomicznego, czyli wynikiem zaistniałego procesu gospodarczego. Zawierają one jednocześnie w sobie wszystkie cele polityki makrogospodarczej, a więc wzrost gospodarczy (produkt krajowy), zatrudnienie, pożądany poziom cen oraz pożądany eksport netto.
Odwołanie się do takiego modelu systemu makroekonomicznego skłania do postawienia szeregu pytań i uzyskania na nie odpowiedzi. Są nimi pytania dotyczące:

a)wzrostu gospodarczego: co go charakteryzuje jakie procesy mają na niego wpływ co on oznacza co jest jego elementami sprawczymi ?
b) inflacji: co ją wywołuje czy podaż pieniądza, czy też związki zawodowe? dlaczego ludzie są tak wrażliwi na inflację czy inflacja powoduje bezrobocie ?
c) bezrobocia: jakie są jego przyczyny dlaczego jest ono obecnie tak wysokie dlaczego zwiększyło się ono ostatnio tak znacznie czy robotnicy sami skazują się na bezrobocie po przez nadmierne żądania płacowe czy wysokie bezrobocie jest konieczne dla utrzymania inflacji pod kontrolą czy rząd mógł stworzyć więcej miejsc pracy?
d)międzynarodowych stosunków gospodarczych: co stanowi o ich istocie co one obejmują jaki jest ci zakres który z ich elementów jest podstawowy dla gospodarki narodowej ?