W sferze dociekań mikroekonomicznych, pod wpływem sytuacji ekonomicznej lat 80-tych, charakteryzujących się wysokim bezrobociem, niestabilną inflacją i stopą procentową, monetaryzmem i niebotycznym deficytem budżetowym, zauważalnymi stają się nowe podejścia w kwestii:

1) analizy efektywności, sugerujące rozszerzenie tradycyjnych narzędzi o nowe, przy jednoczesnym zwróceniu uwagi na problem nadwyżki konsumenta i o efektywność alokacyjną

2) określenia istoty i kontroli naturalnego monopolu, regulacji i deregulacji gospodarczych w tym zawładnięcia

3) szerszej analizy struktury rynku, rozwinięcia teorii oligopolu z firmą dominującą, wprowadzeniu reguł racjonalności związanej oraz teorii gier, itp.

4) szerszego uwzględnienia teorii i polityki antytrustowej (poglądy Chicago School)

5) podziału dochodów i opłacania czynników.

Mikroekonomia jest tą częścią ekonomii, która zajmuje się głównie badaniem procesów zachodzących na współczesnych rynkach, koncentrując uwagę zarówno na ich elementy i czynniki, jak i zależności oraz zachowania działających na nich podmiotów. Teoria mikroekonomii analizuje problemy związane z wyborem: przez konsumentów poziomu konsumpcji, oszczędności i podaży pracy: przez przedsiębiorstwa (kierujące się motywem maksymalizacji zysku), poziomem produkcji i popytu na czynniki produkcji; oraz wykorzystaniem mechanizmu cenowego z punktu widzenia decentralizacji procesu alokacji zasobów. Mikroekonomię traktuje się także jako metodę badania gospodarki, której jądrem są uporządkowane dociekania sprowadzające się do trzech kroków: rozpoznania rynku, jego działania oraz wyjaśnienia w jaki sposób to działanie tworzy gospodarkę; ujawniania rynkowych mechanizmów koordynujących i ich wpływu na decyzje podstawowych podmiotów gospodarczych, oraz połączenia” rynków ich uczestników” w obieg gospodarczy. Oznacza, to iż mikroekonomia jest metodą badań rynku i zachowań rynkowych.

Istotą mikroekonomii jest to, że wiąże się ona ściśle i opiera o pewne założenia dotyczące zachowań indywidualnych. Podstawowym założeniem jest to, iż ludzie są w stanie brać pod uwagę różne sposoby poprawy swojej sytuacji życiowej. Innym nie mniej ważnym jest również to, iż producenci i konsumenci dokonując racjonalnych wyborów, pod kątem maksymalizacji swego zadowolenia. Ponieważ ujawnia ona charakter analiz marginalnych, posiłkuje się ona kategoriami marginalnymi, a więc takimi jak: maksymalny zysk, marginalne zadowolenie, maksymalne zadowolenie, korzyść marginalna (zysk marginalny) oraz koszt marginalny. Poszukując rozwiązań które przyniosłoby największe korzyści, odwołuje się przy podejmowaniu decyzji alokacyjnych do kilku zasad, a wśród nich przede wszystkim: zasady optymalizacji; zasady malejącej korzyści marginalnych; zasady rosnącego kosztu marginalnego; oraz zasady optymalizacji decyzji.

Mikroekonomia odwołując się do wielu teorii, w istocie rzeczy swe dociekania opiera o takie podstawowe teorie, a mianowicie: teorię postępowania konsumentów, oraz teorię funkcjonowania przedsiębiorstwa. Problematyka mikroekonomiczna w wymiarze praktyki mikroekonomicznej gospodarki rynkowej ujawnia się jako zbiór różnorodnych związków między: decyzjami indywidualnych podmiotów gospodarczych a działaniami poszczególnych producentów i konsumentów; zastosowaniem rzadkich zasobów a chęcią osiągnięcia kombinacji wielu rzeczy; konsumentem a producentem; kosztami cenami a zyskiem itd. Najpełniejszy jego zakres można uzyskać koncentrując uwagę na: podstawowych problemach praktyki mikroekonomicznej oraz na polityce mikroekonomicznej. Podstawą problemów polityki mikroekonomicznej są realne procesy decyzyjne konsumentów i producentów, a także państwa w zakresie ram ograniczających te decyzje, obwarowane wymogiem racjonalnego postępowania, oraz realne reakcje poszczególnych podmiotów gospodarczych na te decyzje.

Współcześnie dociekania mikroekonomiczne, pod wpływem sytuacji ekonomicznej lat 80-tych, charakteryzującej się wysokim bezrobociem, niestabilną inflacją i stopą procentową, monetaryzmem i niebotycznym deficytem budżetowym, koncentrują się na kwestiach: analizy efektywności alokacyjnej; istocie i kontroli naturalnego monopolu, regulacji i deregulacji gospodarczych; szerszej analizy struktury rynku; szerszego uwzględnienia teorii i polityki antytrustowej oraz podziału dochodów i opłacania czynników.

Rzeczywistość gospodarki rynkowej w wymiarze praktyki mikroekonomicznej, to zbiór różnorodnych związków między:
decyzjami indywidualnych podmiotów gospodarczych a działaniami poszczególnych producentów i konsumentów zastosowaniem rzadkich zasobów a chęcią osiągnięcia kombinacji wielu rzeczy konsumentem a producentem kosztami cenami a zyskiem itd.
Są to problemy bardzo złożone, których istota – bez pewnych uogólnień – jest trudna do określenia. Sytuację taką ujawniły już wcześniejsze rozważania w sferze teorii mikroekonomicznej. Ponieważ trudnym do określenia jest obraz realnych współzależności mikroekonomicznych. Najpełniejszy jego zakres można uzyskać koncentrując uwagę na: podstawowych problemach praktyki mikroekonomicznej, oraz polityce mikroekonomicznej.

Istota podstawowych problemów praktyki mikroekonomicznej
Podstawą problemów polityki mikroekonomicznej są realne procesy decyzyjne konsumentów i producentów, a także państwa w zakresie ram ograniczających te decyzje, obwarowane wymogiem racjonalnego postępowania, oraz realne reakcje poszczególnych podmiotów gospodarczych na te decyzje. W rzeczywistości gospodarczej mamy bowiem nieustannie do czynienia z podejmowaniem decyzji : przez konsumentów w kwestii – ile, jakich i gdzie dóbr zakupić, a ile pieniędzy zaoszczędzić; przez robotników (pracowników) w kwestii – jaką pracę, gdzie i za ile podjąć i jak długo pracować; przez przedsiębiorstwa w kwestii – ile i jaką produkcję wytwarzać, ilu pracowników zatrudniać oraz ile i jakie zastosować czynniki produkcji.
Taki układ praktycznych zależności mikroekonomicznych oraz ich wpływu na problemy makroekonomiczne wynika z faktu, iż z jednej strony wszystkie decyzje ekonomiczne podejmowane są indywidualnie – przez poszczególnych ludzi będących reprezentantami konkretnych podmiotów gospodarczych, z drugiej strony jednocześnie ich łączna suma kształtuje konkretną sytuację gospodarczą kraju.

Polityka mikroekonomiczna
Teoria mikroekonomiczna, ze względu na fakt, odwoływania się do form pozytywnej analizy (opierającej się na standardach logiki i dowodów) może być wykorzystana do przewidywania skutków określonych posunięć polityki gospodarczej. Rozpoznanie ich i określenie konsekwencji jakościowych i ilościowych pozwala wspomóc określić – przez wskazanie prawdopodobnych wyników, czy dana polityka jest pożądana czy też nie, lecz nie może jednoznacznie wykazać, że dany zbiór polityk, instytucji lub efektów jest pożądany. Wynika to z faktu, iż orzeczenie, że coś jest pożądane wymaga nienaukowego osadu.

Mikroekonomia oprócz rozwijania wiedzy o gospodarczej rzeczywistości, tworzy również pewne techniki i narzędzia analityczne pozwalające wykorzystać je w procesach wypracowania decyzji ekonomicznych. Głównym przedmiotem analiz mikroekonomicznych stały się modele ekonomiczne, traktowane jako wyabstrahowane z rzeczywistości elementy, uznane jako najważniejsze dla badania danego zagadnienia. W praktyce spotykamy się z ich różnymi formami. Występują one w formie opisowych założeń, graficznych wykresów, bądź zbiorów matematycznych równań.
Wnioski wyciągane na podstawie takich modeli są zgodne z rzeczywistością mikroekonomiczną tylko pod warunkiem realności założeń ceteris paribus, które sprowadzają się do tego, że w zmiennych które nie zostały uwzględnione w modelu nie następują jakieś istotne zmiany.
W prezentowanej problematyce mikroekonomicznej, przy rozważaniu większości zagadnień odwołano się do wykresów, czyli ilustracji pokazującej jak dwa lub więcej zbiorów danych są wzajemnie powiązane. Stąd też, ważną sprawą jest umiejętność ich zrozumienia i interpretacji. Pozwalają one przy zobrazowaniu na diagramie badać zmiany i zależności występujące przy ruchu wzdłuż krzywej (krzywych) oraz przesunięcia samych krzywych. Umożliwia to jednocześnie na szybką prezentację danych i ustalenie zależności między zmiennymi.
Wykres jest układem osi (Y i X), którym przyporządkowane są odpowiednie zmienne (np. cena P i ilość dobra Q, lub ilość dobra Y i ilość dobra X). Połączenie zaś osi jest początkiem układu. Natomiast zmienne są przedmiotami które mogą zostać zdefiniowane i zmierzone. Są nimi w ekonomii: ceny, ilość, czas i inne. Każda zaś linia w układzie współrzędnych, jest umiejscowiona tak, aby pokazać zakres liczb, które mogą przyjmować zmienne. Odzwierciedla ona badane wielkości ujmowane w tabelach lub zestawieniach.
Wykorzystując wykresy, można łatwiej dostrzec i zrozumieć zależności między zmiennymi. Obrazem tych zależności są odpowiednie zmienne oraz o różnym nachyleniu, różnej zmienności oraz różnej krzywiźnie.
Nachylenie linii przedstawia zmianę jednej zmiennej (tej na osi pionowej), która występuje gdy zmienia się druga zmienna (ta na osi poziomej) o jedną jednostkę. Jest ono dokładną miarą zależności między zmianą w Y a zmianą w X (AY/AX). Zmianę tę oznacza się symbolem A. Zobrazowane może być one linią prostą lub linią krzywą.
Najczęściej spotykanym układem kierunku nachylenia linii prostej są proste o dodatnim i ujemnym nachyleniu oraz proste poziome i proste pionowe. Kierunek nachylenia linii jest charakteryzowany przez znak stosunku AY/AX . Dodatnie nachylenie linii występuje gdy, zmienne Y i X zmieniają się w tym samym kierunku, a tym samym stosunek AY/AX jest dodatni. Ujemne nachylenie linii występuje zaś gdy zmienne Y i X zmieniają się w odwrotnych kierunkach, co oznacza jednocześnie że stosunek AY/AX jest ujemny. Nachylenie zaś jest poziome gdy Y nie zmienia się przy zmianach X, a stosunek AY/AX jest równy zeru. Poziome nachylenie ma natomiast miejsce, gdy przy X bez zmiany, Y rosnąć może nieskończenie, a stosunek jest nieskończony.
Podobnie jak w przypadku linii prostych można wyróżnić układ nachylenia linii krzywych, stanowiących zobrazowanie zależności między zmiennymi. Nachylenie jest zawsze wyrażane jako liczba i wykazuje ono zmianę w Y na 1 jednostkę zmiany w X. Jest ono względnie stałe jeśli linia jest prostą. Nachylenie linii wskazuje również czy zależność między X i Y jest prosta czy odwrotna. Jeśli mamy do czynienia z prostą zależnością, która występuje gdy zmienne poruszają się w tym samym kierunku (tzn. rosną lub maleją razem), to wówczas linia krzywa ma nachylenie dodatnie. Jeśli zaś mamy do czynienia z zależnością odwrotną, która występuje gdy zmienne poruszają się w przeciwnych kierunkach (tzn. gdy jedna rośnie, a druga maleje), to wówczas linia krzywa ma nachylenie ujemne. W analizach mikroekonomicznych można spotkać się z odwzorowaniem również zależności złożonych, kiedy to krzywe przyjmują nachylenie – i dodatnie i ujemne. Analizując obraz zależności Y i X należy zwrócić uwagę na zastosowaną na osiach podziałkę. Ma ona bowiem znaczący wpływ na stromość linii krzywych. Przy równym nachyleniu, ale różnych podziałkach, dojdzie do różnego układu stromości krzywych . Nachylenie krzywych które jest różne w każdym ich punkcie – można mierzyć za pomocą stycznych. Pomiar nachylenia w punkcie styczności następuje poprzez określenie nachylenia linii prostej stycznej w danym punkcie do krzywej. Można również mierzyć przeciętne nachylenie krzywej między punktami, przeprowadzając prostą przez te punkty, co pozwala uzyskać miarę tak zwanego nachylenia łukowego. 

Mikroekonomia odwołując się do wielu teorii, w istocie rzeczy swe dociekania opiera o dwie podstawowe teorie, a mianowicie teorię postępowania konsumentów, orazteorię funkcjonowania przedsiębiorstwa. Podejście to jest wynikiem wyróżnienia w makroekonomicznej gospodarce rynkowej dwóch głównych podmiotów gospodarczych, tj. gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw.

Teoria postępowania (zachowania się) konsumentów
Teoria postępowania konsumenta odnosi się do procesu podejmowania decyzji gospodarczych przez gospodarstwa domowe, a ściślej określając, do decyzji podejmowanych przez poszczególnych członków gospodarstwa domowego określanych także jako konsumenci.
W takiej sytuacji “konsumentem” jest podmiot gospodarujący, który musi nieustannie dokonywać wyborów między różnorodnymi produktami i usługami zaspakajającymi jego potrzeby, biorący jednocześnie pod uwagę ograniczoność zasobów będących do jego dyspozycji w danym momencie czasu (np. dochodów). Jest on podmiotem racjonalnym, tzn. dokonując wyborów dąży do osiągnięcia maksymalnych korzyści jakie w danych warunkach może uzyskać z konsumpcji dóbr. Posiada on także swoje preferencje indywidualne powodujące, że jest on traktowany jako suwerenny podmiot gospodarczy w zakresie tworzenia i kształtowania preferencji w dokonywanych przez niego aktach wyboru konsumpcji, ograniczonych jedynie obiektywnie jego własnymi dochodami i cenami rynkowymi kupowanych dóbr.
Teoria postępowania konsumenta współcześnie odwołuje się do trzech podstawowych twierdzeń, tj. do twierdzenia o:

1) ekonomicznej racjonalności konsumenta; wg. której konsument wybierając między różnymi alternatywnymi konsumpcji, czyni to w sposób świadomy, zgodnie z własnym interesem i korzyściami;
2) potrzebie odpowiedniej informacji, zgodnie z którym konsument – posiadając pełną i prawidłową informację o produktach – sam potrafi najlepiej ocenić na czym polegają jego korzyści, a wszystkie błędy w tym obszarze są wynikiem braku odpowiedniej informacji;
3) substytucyjności dóbr, według którego konsument decyduje o wyborze struktury własnej konsumpcji zgodnie ze swoimi preferencjami, dochodami oraz cenami dóbr obowiązującymi na rynku, co oznacza możliwości zastępowania jednych dóbr drugimi.

Twierdzenia te stanowią jednocześnie główne elementy teorii zachowania się konsumenta, których istotą jest założenie, że:
wybory konsumenta zgodnie z jego własnym interesem;
wybory między alternatywami konsumpcji podejmowane są w oparciu o dostępne informacje;
wybory konsumenta między dobrami uwzględniają ich substytucyjność.
Bazując na takiej formule elementów i założeń teorii zachowania się konsumenta, dla wyjaśnienia prawidłowości rządzących tym zachowaniem, mikroekonomia odwołuje się do szeregu kategorii ekonomicznych, spośród których za podstawowe uznać trzeba: użyteczność, preferencje, obojętność konsumenta, subwencje, wybór – odnoszone każdorazowo do wielu płaszczyzn – w tym przede wszystkim do płaszczyzn marginalnych.

Teoria funkcjonowania przedsiębiorstwa
Drugą ważną częścią składową mikroekonomii jest teoria funkcjonowania przedsiębiorstwa. Najogólniej określając obejmuje ona problematykę: organizacji przedsiębiorstw; konkurencji, oraz kosztów.
W istocie rzeczy jest to teoria zachowań producenta, traktowanego jako podmiot gospodarczy. Zaznaczyć przy tym trzeba, że producent (utożsamiany z przedsiębiorstwem) w gospodarce rynkowej występuje w podwójnej roli. Z jednej strony jako nabywca, który w celu wytwarzania dóbr musi zaopatrywać się na rynku w niezbędne czynniki produkcji (surowce, maszyny, siłę roboczą, ziemię, kapitał finansowy itp.); z drugiej strony jednocześnie jako sprzedający (oferant) wytworzone przez siebie produkty i usługi.
Podejmowane w tym obszarze analizy ukierunkowane są na poszukiwanie rozwiązań optymalnych. Uwzględniać przy tym one muszą istotę przedsiębiorstwa, problematykę konkurencji między przedsiębiorstwami na rynku oraz koszty funkcjonowania przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwo musi być pojmowane jako organizacja pod jednym zarządem, wyodrębniona ekonomicznie i prawnie, której celem jest działalność przynosząca zyski w wyniku sprzedaży własnych produktów i usług. Oznacza to iż, w rzeczywistości gospodarczej mamy do czynienia z wieloma formami i rodzajami przedsiębiorstw, które dają się pogrupować według kryteriów kwalifikacyjnych takich jak: formy własności, pozycji rynkowej, wielkość przedsiębiorstw oraz rodzaje prowadzonej działalności.
Z teorią funkcjonowania przedsiębiorstwa ściśle związana jest teoria konkurencji, będąca w swej istocie teorią funkcjonowania rynku jako siły kształtującej rzeczywiste zachowania podmiotów gospodarczych. Pozwala ona na głębsze zrozumienie skuteczności procesów rynkowych.
Istotnym elementem teorii funkcjonowania przedsiębiorstwa jest problematyka kosztów produkcji. Stanowią bowiem one istotny składnik optymalizacji decyzji podejmowanych przez producenta. Mikroekonomia odwołuje się do kosztów całkowitych przedsięwzięcia produkcyjnego lub usługowego, traktowanych jako sumę kosztów faktycznych i alternatywnych. W rzeczywistości gospodarczej, charakteryzującej się dużą zmiennością techniczno-technologiczną i organizacyjną przedsiębiorstw, należy rozróżnić koszty produkcji w krótkim okresie i koszty w długim okresie.

Mikroekonomia zajmując się badaniem pojedynczych rynków funkcjonujących w ramach gospodarki narodowej, w istocie sprowadza swoje dociekania do analiz i interpretacji zjawisk mających miejsce na rynku oraz związanych z dokonywaniem osobistych wyborów przy zakupach. Koncentruje się ona zwłaszcza na analizie zachowań indywidualnych podmiotów gospodarujących. Jako taka bada decyzje alokacyjne (to jest podstawy podejmowania decyzji oraz skutki decyzji) podejmowane przez indywidualne podmioty gospodarcze. Uzasadnieniem takiego podejścia jest fakt, iż decyzje indywidualne, wyrażające się następnie w działaniach poszczególnych producentów i konsumentów łączą się ze sobą i skutkują określonymi reakcjami grupowymi. Oznacza to jednocześnie, że splatanie się działań ludzkich, działań pojedynczych podmiotów stanowi o działaniach poszczególnych grup i całego społeczeństwa. Zaznaczyć przy tym jednak trzeba, że działania indywidualne nie zawsze są zgodne ze sobą, często są one sprzeczne i prowadzą do konfliktów.
Istotą mikroekonomii jest to, że wiąże się ona ściśle i opiera o pewne założenia dotyczące zachowań indywidualnych. Podstawowym założeniem jest to, iż ludzie są w stanie brać pod uwagę różne sposoby poprawy swojej sytuacji życiowej. Innym nie mniej ważnym jest również to, iż producenci i konsumenci dokonując racjonalnych wyborów, pod kątem maksymalizacji swego zadowolenia.
Ze względu na duży wpływ cen na podejmowane decyzje ekonomiczne, mikroekonomię często nazywa się teorią cen.

Podstawowe kategorie mikroekonomiczne
Mikroekonomia – której głównym elementem jest analiza marginalna, a więc rozumowanie marginalne – posiłkuje się kategoriami marginalnymi, a więc takimi jak: maksymalny zysk, przeciętny zysk, krańcowy zysk, marginalne zadowolenie, maksymalne zadowolenie, korzyść marginalna (zysk marginalny), koszt marginalny, koszt alternatywny, utarg całkowity, utarg przeciętny, utarg krańcowy i innymi.
Odwoływanie się do takich kategorii wynika z faktu, iż ludzie, czy też pojedyncze podmioty gospodarcze, rozdzielając zasoby i decydując się na ich zastosowanie w określonej działalności gospodarczej, dążą do osiągnięcia możliwości jak największych korzyści. I tak np.: producent dąży do maksymalizacji zysku, konsument zaś chce osiągnąć maksymalne zadowolenie z konsumpcji zakupionych dóbr; co z kolei prowadzi do problemu optymalizacji decyzji w procesie gospodarowania. Zmieniając decyzje gospodarcze, a w ślad za tym zmieniając (tj. zwiększając lub zmniejszając) rozmiary działalności gospodarczej – czy to produkcji, czy też konsumpcji – o jednostkę przyczyniamy się do zmiany(wzrostu lub spadku) korzyści. Korzyść taką nazywamy marginalną, a koszt jej uzyskania kosztem marginalnym.
Kategorie te uznać należy jako podstawowe. Jako takie wymagają one bliższej charakterystyki, która zostanie dokonana w toku następnych wykładów.

Podstawowe zasady mikroekonomii
Zmiana decyzji gospodarczej, a w ślad za tym zmiana działalności gospodarczej wiązać musi się z poszukiwaniem rozwiązań które przyniosłoby największe korzyści. Wsparcie tych poszukiwań jest odwołanie się przy podejmowaniu decyzji alokacyjnych do kilku zasad, a mianowicie:

1) zasady optymalizacji

2) zasady malejącej korzyści marginalnych

3) zasady rosnącego kosztu marginalnego

4) zasady optymalizacji decyzji.

Zasada optymalizacji
Zasada optymalizacji sprowadza się do kierowania się w toku podejmowanych i zmian decyzji gospodarczych, dążeniem do takich zmian poziomu działalności gospodarczej przy których korzyści wynikające z tej zmiany (korzyści marginalne) zrównują się z kosztem jaki zmiana ta pociąga za sobą (koszt marginalny). Sytuacja ta (ZM = KM) jest optymalną i oznacza osiągnięcie najlepszego z możliwych (w danych warunkach) poziomu aktywności gospodarczej. Nazywa się ją również punktem równowagi podmiotu gospodarczego (producenta, konsumenta).
W innych sytuacjach, tzn. gdy korzyści marginalne są większe od kosztów marginalnych (ZM > KM) należy rozwijać realizowaną działalność gospodarczą; a gdy koszty zmiany działalności są większe aniżeli korzyści z niej wynikające (ZM < KM) to należy ograniczyć rozmiary tej produkcji.
Z zasady optymalizacji wynika, że jakakolwiek nierówność pomiędzy korzyściami marginalnymi (ZM) i kosztami marginalnymi (KM) zanika wraz ze zmianami poziomu działalności gospodarczej, tzn. :
w miarę powiększania rozmiarów działalności zmniejszają się korzyści marginalne natomiast rosną koszty marginalne,
w sytuacji spadku poziomu działalności korzyści marginalne rosną, natomiast koszty marginalne zmniejszają się.
Wszelkie zmiany korzyści i kosztów marginalnych związane ze zmianami rozmiarów działalności producenta lub konsumenta wynikają z istnienia dwóch zasad; zasady malejących korzyści marginalnych oraz zasady rosnących kosztów marginalnych.

Zasada malejących korzyści marginalnych
Zasada malejących korzyści marginalnych wynika z prawidłowości, że im większy jest poziom działalności gospodarczej tym mniejsze są korzyści marginalne osiągnięte z tej działalności. Oznacza ona, że przy bardzo wysokim poziomie działalności gospodarczej (produkcji, konsumpcji) korzyści marginalne będą wynosić zero. Jest to punkt, w którym korzyści całkowite z działalności gospodarczej przestają wzrastać. Osiągnięty został bowiem punkt maksymalnych korzyści z działalności gospodarczej. Producent – w przypadku produkcji, albo konsument w przypadku konsumpcji znajdują się w pozycji równowagi.
Zasada malejących korzyści marginalnych jest odwracalna ponieważ korzyści marginalne są mniejsze przy wyższym poziomie działalności, a większe przy niższym poziomie działalności.

Zasada rosnącego kosztu marginalnego
Zasada rosnącego kosztu marginalnego, jest ściśle powiązana z zasadą (i zjawiskiem) malejących korzyści marginalnych oraz kosztami i korzyściami alternatywnej działalności gospodarczej (tj. alternatywnego zastosowania ograniczonych zasobów).
Przy danych zasobach, którymi dysponuje np. konkretny konsument w konkretnym czasie, przeznaczenie coraz większej części dochodów na jeden rodzaj konsumpcji oznacza, iż musi on rezygnować z coraz większej ilości jednostek innego rodzaju konsumpcji. Wzrost konsumpcji pierwszego jej rodzaju, zmniejszając korzyści marginalne, powoduje jednocześnie wzrost kosztu marginalnego i konsumpcji drugiego jej rodzaju. Dzieje się tak dlatego, iż koszt marginalny konsumpcji pierwszego rodzaju jest równy korzyściom marginalnym z poświęconej konsumpcji drugiego rodzaju.

Zasada optymalizacji decyzji
Zasada optymalizacji decyzji sprowadza się do następującej prawidłowości, iż każdy przedmiot gospodarczy dążący do maksymalizacji korzyści netto ze swej działalności powinien zwiększyć ją lub zmniejszyć aż do momentu zrównania się korzyści marginalnych z kosztami marginalnymi. Jest ona odzewem na poszukiwania rozwiązań optymalnych w warunkach ograniczoności zasobów. Winna ona pozwolić odpowiedzieć na pytanie: przy jakich wielkościach konsumpcji jednego i drugiego rodzaju dóbr osiągamy największe korzyści (zadowolenie z konsumpcji) biorąc pod uwagę daną wielkość dochodu.

Doświadczenia płynące z praktyki życia gospodarczego wskazują, że wiedza ze sfery mikroekonomii jest tak samo konieczna jak i ze sfery makroekonomii. Nie można bowiem kształcić człowieka tylko w jednej problematyce, pomijając zupełnie drugą. Podejście takie znajduje potwierdzenie także w fakcie istnienia we współczesnej myśli ekonomicznej wielości podejść do rozwiązywania konkretnych problemów gospodarczych.
Problematyka mikroekonomiczna, zarówno w ujęciu nauki jak i praktyki, obejmuje olbrzymi obszar zainteresowań. Stąd też na łamach podręcznika zostaną podjęte problemy dające całość jej obrazu, ale przy dalece syntetycznej ich prezentacji. Będą nimi: ogólna istota mikroekonomii, rynek i mechanizmy funkcjonujące na nim, kwestie racjonalnego postępowania, rynki czynników produkcji, teoria produkcji oraz teoria zachowań konsumentów. Wszystkie te problemy będą również dostrzegane przez pryzmat poglądów najważniejszych szkół współczesnej myśli ekonomicznej.

Zagadnienia mikroekonomiczne są obszarem zainteresowań zarówno teorii jak i praktyki. Rozwiązywane są one zarówno przez naukę jak i przez przedsiębiorstwa stając się podstawą oddziaływania na sytuację gospodarczą w skali makro oraz na społeczeństwo w danym kraju. Znajdują się one w obszarze zainteresowań wielu szkół współczesnej myśli ekonomicznej.

Mikroekonomia – jak to zostało podkreślone we wcześniejszych wykładach – jest tą częścią ekonomii, która zajmuje się głównie badaniem procesów zachodzących na współczesnych rynkach, koncentrując uwagę zarówno na ich elementy i czynniki, jak i zależności oraz zachowania działających na nich podmiotów. Mimo, że są to “małe” podmioty, jak: konsumenci, pracownicy, przedsiębiorstwa, grupy przedsiębiorstw, rynki dóbr, rynki czynników produkcji itp., traktowane są one jako istotne problemy rzeczywistości gospodarczej, których zrozumienie stanowi w istocie punkt wyjścia do zrozumienia funkcjonowania gospodarki rynkowej – jako całości.
Konkretyzując, teoria mikroekonomii analizuje problemy związane z wyborem:
przez konsumentów poziomu konsumpcji, oszczędności i podaży pracy:
przez przedsiębiorstwa (kierujące się motywem maksymalizacji zysku), poziomem produkcji i popytu na czynniki produkcji; oraz
wykorzystaniem mechanizmu cenowego z punktu widzenia decentralizacji procesu alokacji zasobów.
Mikroekonomię traktuje się także jako metodę badania gospodarki, której jądrem są uporządkowane dociekania sprowadzające się do trzech kroków:
pierwszego – polegającego na rozpoznaniu rynku, jego działania oraz wyjaśnienia w jaki sposób to działanie tworzy gospodarkę;
drugiego – sprowadzającego się do ujawniania rynkowych mechanizmów koordynujących i ich wpływu na decyzje podstawowych podmiotów gospodarczych, oraz
trzeciego – łączącego dwa pierwsze, a więc “rynki ich uczestników” w obieg gospodarczy.
Takie podejście oznacza, iż mikroekonomia jest metodą badań rynku i zachowań rynkowych. Dla rozwiązania tych problemów mikroekonomia – oprócz rozwijania wiedzy o gospodarce rynkowej – tworzy również specjalne techniki i narzędzia pomocne przy podejmowaniu decyzji przez przedsiębiorstwa i przez konsumentów. Są one również pomocne przy kształtowaniu ogólnej polityki gospodarczej państwa.
Bliżej określając kwestie będące przedmiotem zainteresowania teorii mikroekonomii sprowadzają się do następujących pytań:
co określa cenę poszczególnych dóbr i usług?
co określa wielkość produkcji poszczególnych firm i gałęzi przemysłu?
co określa wielkość płac, które otrzymują pracownicy?
co kształtuje stopę procentową, którą otrzymują pożyczkodawcy?
co kształtuje zysk otrzymany przez przedsiębiorców i jaki jest jego poziom w jaki sposób poszczególne narzędzia polityki rządu (jak np. ustawy dotyczące poziomu płac minimalnych, reglamentacja cen, cła i podatki) wpływają na cenę poziom produkcji na poszczególnych rynkach.
Pomocnym w odpowiedzi na te pytania jest :
określenie istoty mikroekonomii i jej obszarów zainteresowania:
wskazanie i określenie podstawowych kategorii mikroekonomicznych, oraz
wskazanie i określenie podstawowych założeń mikroekonomicznych.

Neoklasycy uważali, że gospodarka rynkowa charakteryzuje się naturalnym dążeniem do równowagi. Równowaga zaś występuje wtedy, gdy łączna suma nabywców jest chętna i zdolna do nabywania dóbr i usług, które chcą sprzedać producenci. Zrównoważenie łącznego popytu z podażą – przy sprawnie działającym mechanizmie rynkowym następuje nie tylko przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych, ale również przy pełnym zatrudnieniu. Przekonanie to opierało się na dwóch następujących założeniach: pierwszym, że agregatowy popyt jest zawsze równy agregatowej podaży i drugim, że płace i ceny są na tyle elastyczne, że wykazują tendencję do szybkiego przystosowania się do warunków umożliwiających osiągnięcie równowagi.
Pierwsze założenie w postaci prawa rynków jest autorstwa J.B.Saya (1766-1832). Punktem wyjścia do jej sformułowania było przeświadczenie, że wartość produkcji tworzy taką samą wartość dochodów, a wszystkie zarobione dochody są wydawane na zakup wytworzonych dóbr. W ślad za tym wywiedzono tezę, że jeśli agregatowy popyt musi być zawsze równy agregatowej podaży, to ogólna nadprodukcja lub niedostateczna produkcja nie jest możliwa. Ponieważ dochód otrzymany jest jednocześnie dochodem wydanym (co oznacza, że nie występują żadne oszczędności), to podaż w skali całej gospodarki stwarza dla siebie odpowiedni popyt. Oznacza to jednocześnie, że dochód narodowy można wytwarzać przy niepełnym zatrudnieniu .
Z kolei drugie założenie jest związane z przeświadczeniem, że równowagę przy pełnym zatrudnieniu zapewnia mechanizm elastycznych cen i płac. Gdy realna stawka płac – którą jest stosunek przeciętnej płacy do przeciętnego poziomu cen – rośnie, powoduje to zmniejszenie się potencjalnych miejsc pracy, ze względu na niechęć przedsiębiorców do zatrudniania pewnej klasy przedsiębiorców; gdy natomiast spada ona, to przedsiębiorcy zgłaszają coraz większe zapotrzebowanie na dodatkowych pracowników. Oznacza to, że zgoda na pracę za odpowiednio niższą płacę pozwala wszystkim zdolnym i chętnym ludziom na jej znalezienie (teoria dobrowolnego bezrobocia).

Keynesowska teoria równowagi
J.M.Keynes uważa, że dla gospodarki najważniejszą jest równowaga ogólna rozumiana jako równowaga między globalną podażą a globalnym popytem, która może ustalać się przy różnych stopniach wykorzystania zdolności produkcyjnych gospodarki. Oznacza to, że w stanie równowagi mogą istnieć zarówno nie wykorzystane zdolności wytwórcze, jak i niepełne zatrudnienie. Oznacza to, że będzie to równowaga przy różnych rozmiarach dochodu narodowego. Zdaniem J.M.Keynesa warunkiem niezbędnym ustalenia się stanu równowagi w gospodarce jest równość inwestycji i oszczędności. Jeśli jej nie ma, to następuje zakłócenie równowagi wyrażające się stanem niezrównoważenia między globalnym popytem i globalną podażą, co w konsekwencji wywołuje albo depresję albo ożywienie gospodarcze.
Jeśli oszczędności są większe od inwestycji (S > I), co oznacza, że część oszczędności – wskutek pesymistycznej oceny przewidywanej efektywności kapitału, wzrostu stopy procentowej lub zmniejszenia się krańcowej skłonności do konsumpcji inwestycji – nie przekształciła się w popyt (wydatek) inwestycyjny, to skutkiem tego jest sytuacja niemożności sprzedaży części wytworzonych dóbr inwestycyjnych i wystąpienie zjawiska nadprodukcji. Ujawniają się problemy ze zbytem produkcji, zmuszając przedsiębiorstwa do jej ograniczenia a w konsekwencji do zmniejszenia ich dochodów. Oznacza to rozpoczęcie w gospodarce początku kryzysu ekonomicznego, który będzie trwał tak długo, jak długo oszczędności będą kształtowały się na poziomie wyższym od inwestycji.
Jeżeli natomiast wystąpi przewaga inwestycji nad oszczędnościami (S < I) to wtedy w gospodarce występuje większy od podaży popyt efektywny na dobra inwestycyjne, który staje się czynnikiem ogólnego ożywienia gospodarczego. Zahamować mogą go jednak w ślad za wzrostem dochodów, szybko rosnące oszczędności. W takiej sytuacji zwiększa się krańcowa skłonność do oszczędzania, powodująca, że po pewnym czasie rozmiary oszczędności wyrównują się z rozmiarami inwestycji, co prowadzi z kolei do zatrzymania procesu rozwoju gospodarczego i do ustalenia stanu równowagi przy wysokim poziomie dochodu narodowego, zatrudnienia i wykorzystania zdolności wytwórczych. Drugą przyczyną zahamowania wzrostu może stać się osiągniecie stanu pełnego wykorzystania czynników wytwórczych gospodarki. W takich warunkach utrzymywanie się nadwyżki popytu nad podażą prowadzi do inflacji i do przymusowych oszczędności.

Równowaga to stan zgodności pewnego układu sił i wartości. Pojęcie to w ekonomii – w zależności od kierunku i szkoły ekonomicznej – ma różną treść. Najczęściej – co jest wspólne różnym teoriom – pojęcie równowagi ekonomicznej (nazywana także gospodarczą) używane jest do określenia wzajemnej zgodności podstawowych wielkości ekonomicznych (takich jak :produkcji, popytu, ceny, dochodów, itp.), która tworzy sytuację nie wymagającą zmian w gospodarce. W pełniejszym rozumieniu definiuje się ją jako sytuację, w której przy pełnym wykorzystaniu zasobów produkcyjnych (bogactw naturalnych, majątku produkcyjnego i siły roboczej) zachodzi równość: między podażą wszystkich dóbr i usług a popytem na nie; między podażą pieniądza krajowego i zagranicznego, a popytem na te pieniądze, przy założeniu, że wymiana gospodarcza z zagranicą nie wywołuje trudności płatniczych.
Literatura ekonomiczna w zależności od przyjętych kryteriów wyróżnia różne rodzaje równowag. Jeśli wielkości stanowiące o równowadze odnoszone są do skali makroekonomicznej wówczas mówimy o równowadze makroekonomicznej (nazywanej także makrogospodarczą) albo globalnej, której najpełniejszym przejawem funkcjonalnym jest równowaga rynkowa. Jeśli natomiast są one odnoszone do wielkości mikroekonomicznych to wówczas mówimy o równowadze mikroekonomicznej (nazywanej także cząstkową), w obrębie której możemy wyróżnić równowagę konsumenta i równowagę przedsiębiorstwa. Równowagę ekonomiczną rozpatruje się także w ujęciu statycznym i w ujęciu dynamicznym. Innym podziałem równowagi ekonomicznej jest podział na: równowagę stałą i równowagę zmienną. W teorii i praktyce życia gospodarczego odwołuje się często także do równowagi ekonomicznej zewnętrznej i wewnętrznej.
Równowaga makroekonomiczna (globalna) by mogła zaistnieć wymaga spełnienia takiego układu wielkości ekonomicznych przy którym zrównuje się podaż z popytem na wszystkie czynniki wytwórcze i wszystkie dobra. Podstawowym jej warunkiem jest zaś istnienie w gospodarce równowagi między oszczędnościami i inwestycjami.
W praktyce rzeczywistości gospodarczej stanem normalnym – w ramach krótkiego okresu – jest stan nierównowagi między oszczędnościami a inwestycjami. Jego konsekwencją jest stan nierównowagi dochodu narodowego, a w ślad za tym ujawnianie się tendencji do jego nieustabilizowanych zmian.
Nierównowaga między oszczędnościami a inwestycjami może ukształtować się dwojako: z jednej strony tworzy ją sytuacja w której inwestycje w danym okresie są mniejsze niż oszczędności w okresie minionym, z drugiej strony możemy mieć do czynienia z sytuacją, gdy inwestycje przekroczą rozmiary oszczędności. W praktyce gospodarczej oznacza to, wystąpienie zjawiska wzrostu rozmiarów popytu w stosunku do istniejącej podaży.
Najpełniejszym przejawem równowagi makroekonomicznej w jej wymiarze wewnętrznym jest równowaga rynkowa, której istotą jest równość podaży dóbr i usług dostarczonych na rynek z popytem na te dobra reprezentowanym przez sumę dochodów ludności. Jeśli dotyczy ona wszystkich lub wybranych rynków (nawet jednego) mamy do czynienia z równowagą rynkową ogólną, jeśli zaś dotyczy tylko segmentów tych rynków (np. grup towarowych) to wówczas mamy do czynienia z równowagami cząstkowymi. Zaznaczyć przy tym trzeba, że ukształtowanie się równowagi ogólnej nie oznacza osiągnięcia równowag cząstkowych we wszystkich grupach towarowych – co jest stanem idealnym do którego należy zmierzać. Spośród równowag cząstkowych do najważniejszych zaliczyć należy równowagi na: rynku finansowym, rynku pieniężnym, rynku pracy, rynku walutowym oraz na rynku ziemi.
Problematyka równowagi ekonomicznej podjęta została przez wiele szkół współczesnej myśli ekonomicznej. Powstało kilka teorii równowagi ekonomicznej, wśród których wskazać trzeba przede wszystkim na neoklasyczną, keynesowską i neokeynesowską. Wszystkie one znaczącą rolę w jej kształtowaniu przypisały polityce równowagi ekonomicznej.https://www.facebook.com/v2.0/plugins/like.php?action=&app_id=&channel=https%3A%2F%2Fstaticxx.facebook.com%2Fx%2Fconnect%2Fxd_arbiter%2F%3Fversion%3D46%23cb%3Df239d748ebdd0a8%26domain%3Dwww.ekonom.xmc.pl%26is_canvas%3Dfalse%26origin%3Dhttp%253A%252F%252Fwww.ekonom.xmc.pl%252Ff10446c0f81c0e%26relation%3Dparent.parent&container_width=0&href=http%3A%2F%2Fwww.ekonom.xmc.pl%2Fgospodarka-rynkowa%2Fteorie-rownowagi-ekonomicznej%2F&layout=button_count&locale=en_US&sdk=joey&send=false&show_faces=false 

Kategoria: Gospodarka Rynkowa

Najpełniejszym przejawem równowagi makroekonomicznej w jej wymiarze wewnętrznym jest równowaga rynkowa. Jej istotą jest równość podaży dóbr i usług dostarczonych na rynek z popytem na te dobra reprezentowanym przez sumę dochodów ludności. Jeśli dotyczy ona wszystkich lub wybranych rynków (nawet jednego) mamy do czynienia z równowagą rynkową ogólną, jeśli zaś dotyczy tylko segmentów tych rynków (np. grup towarowych) to wówczas mamy do czynienia z równowagami cząstkowymi. Zaznaczyć przy tym trzeba, że ukształtowanie się równowagi ogólnej nie oznacza osiągnięcia równowag cząstkowych we wszystkich grupach towarowych – co jest stanem idealnym do którego należy zmierzać.
Obecnie często równowagę rynkową traktuje się jako część ogólniejszej równowagi psychosocjologicznej społeczeństwa (nazywanej równowagą społeczną) i ocenia się ją przez to także w kategoriach politycznych i socjologicznych. Równowaga społeczna traktowana jest jako funkcja zadowolenia ludzi z pracy i życia, o której stanowią zarówno czynniki materialne jaki niematerialne, wzrost płac, kultura pracy, poczucie bezpieczeństwa, rosnący prestiż kraju na arenie międzynarodowej. Jej cecha charakterystyczną jest to, że można ją kształtować przy różnym poziomie i różnej dynamice dochodów.
Konkretyzując przez równowagę rynkową rozumie się takie dostosowanie podaży do efektywnego popytu na dobra i usługi nabywane przez ludność, przy którym:
nie następuje wzrost ogólnego poziomu cen bez odpowiedniej podwyżki dochodów cały efektywny popyt może być zaspokojony z bieżącej produkcji oraz z nagromadzonych rezerw nie tworzą się zapasy, których nie można upłynnić przez obniżkę cen.

Równowaga na rynku finansowym
W procesie reprodukcji społecznej poszczególne podmioty gospodarcze ujawniają różne preferencje i zachowania. Jednym z ich układu jest sytuacja w której przedsiębiorstwa chcą dokonywać inwestycji, ale nie mając własnych środków muszą zaciągać kredyty. Źródłem ich pozyskania są banki lub inne instytucje finansowe w których gospodarstwa domowe składają swoje oszczędności będące nie skonsumowaną częścią swoich dochodów. Z tych oszczędności tworzy się fundusze kredytowe.
W bankach i innych instytucjach finansowych zgłaszana jest z jednej strony podaż funduszy kredytowych przez oszczędzających, z drugiej strony zaś popyt na nie ze strony przedsiębiorstw i rządu. Skorzystanie z kredytów wiąże się z opłatą za nie, którą jest stopa procentowa. Jej wielkość jest wypadkową popytu na kredyty i podaży kredytów. Przy spadku ceny kredytów rośnie wielkość popytu na nie. Jeśli natomiast ich cena rośnie, to zainteresowanie nimi maleje.
Wielkość ceny stopy procentowej zależy jednocześnie ściśle od warunków gospodarowania. Wpływ na ich kształtowanie ma w znacznej mierze bank centralny poprzez prowadzoną przez siebie politykę monetarną polegającą na regulowaniu podaży pieniądza w gospodarce. Poprzez prowadzenie operacji otwartego rynku, wyznaczanie stopy redyskontowej i stopy rezerw obowiązkowych wpływa on na podaż kredytu. Jeśli konsekwencją tych przedsięwzięć stanie się podaż pieniądza w gospodarce na poziomie pożądanym, wówczas możemy mówić o równowadze na rynkach finansowych. Wiąże się ona ściśle z ukształtowaniem się stopy procentowej równowagi.

Równowaga na rynku pieniężnym
Innym układem preferencji i zachowań poszczególnych podmiotów gospodarczych w procesie reprodukcji społecznej jest sytuacja w której zgłaszany jest popyt na pieniądz ze strony gospodarstw domowych a ich podaż regulowana jest przez bank centralny.
Popyt gospodarstw domowych dyktowany jest niezbędnymi zakupami i płatnościami, potrzebami wynikającymi z wypadków losowych oraz sytuacjami możliwości zawarcia korzystnych transakcji.
Podaż pieniądza przez bank centralny uwarunkowana jest zaś jego dostępnością. Ta zaś zależy od gotówki będącej w obiegu oraz depozytów bankowych. Gotówkę stanowią banknoty i monety będące w obiegu. Depozytami bankowymi są pieniądze oddane przez ich właścicieli do dyspozycji banku na określonych warunkach umowy. Rozróżnia się ich dwa rodzaje: bieżące i oszczędnościowe. Depozyty bieżące to depozyty pieniężne do których właściciel ma zawsze dostęp i są one płatne na każde żądanie, ale za to są nisko oprocentowane. Natomiast depozyty oszczędnościowe to depozyty pieniężne przynoszące większy dochód, ale do których dostęp jest możliwy po uzgodnionym terminie. Wcześniejsze ich podjęcie wiąże się z przepadkiem odsetek za czas depozytu.
Jeśli połączymy stronę popytową i podażową tak umownie dostrzeganego rynku pieniężnego to otrzymamy jego obraz, na którym stan równowagi określony zostanie wielkością stopy procentowej wyznaczonej jej poziomem w punkcie przecięcia krzywych popytu i podaży pieniądza .

Równowaga na rynku pracy
Jeszcze innym układem zachowań poszczególnych podmiotów gospodarczych w trakcie procesu reprodukcji społecznej jest sytuacja w której: z jednej strony gospodarstwa domowe, by zaspokoić swoje potrzeby konsumpcyjne poszukują dochodów do ich zaspokojenia poprzez podaż swojej pracy; z drugiej strony zaś przedsiębiorstwa dążąc do maksymalizacji swoich zysków zgłaszają popyt na pracę, jeśli jest tylko popyt na produkty wytwarzane dzięki zaangażowaniu tej pracy. Oznacza to, że równowaga na rynku pracy jest wypadkową popytu i podaży pracy.
Zrozumienie problemu równowagi na rynku pracy wymaga dalszego przybliżenia kwestii jej popytu i podaży. Pomocnym w tym względzie jest odwołanie się do kształtowania się układu krzywych popytu i krzywych podaży pracy.
Podaż pracy z gospodarstw domowych tworzy indywidualną podaż pracy. Zsumowanie indywidualnej podaży pracy daje sumaryczną (ogólną) podaż pracy na rynku. Jeśli indywidualna podaż pracy pokazuje zależność pomiędzy stawką płacy a wielkością podaży pracy, to sumaryczna podaż pracy pokazuje zależność między stawką płac i wielkością podaży pracy całego rynku w danym okresie. Obrazem indywidualnej podaży pracy jest krzywa indywidualnej podaży pracy pokazująca ile czasu dany człowiek chce pracować przy każdej stawce płac w danym okresie. Z kolei obrazem sumarycznej podaży pracy jest krzywa podaży pracy dla rynku.
Z kolei popyt poszczególnych przedsiębiorstw na pracę tworzy indywidualny popyt na pracę, pokazujący zależność między stawką płac a wielkością popytu w danym okresie. Jej obrazem jest krzywa indywidualnego popytu na pracę, która pokrywa się z krzywą przychodu krańcowego z pracy. Przychodem krańcowy z pracy jest zaś przyrost przychodów całkowitych osiągniętych przez przedsiębiorstwo ze sprzedaży produktów wytworzonych przez dodatkowego zatrudnionego. Koszt krańcowy pracy to przyrost kosztów całkowitych spowodowany wzrostem zatrudnienia o jednostkę pracy (dodatkowo zatrudnionego). Zsumowany indywidualny popyt na pracę daje popyt na pracę dla całego rynku pracy.
Równowaga na rynku pracy, jeśli oprzeć się na powyższych zależnościach, wyznaczana jest przez punkt przecięcia się rynkowej krzywej popytu z rynkową krzywą podaży. Punkt ten określa jednocześnie stawkę płac w równowadze oraz wielkość zatrudnienia w równowadze.

Równowaga na rynku walutowym
W warunkach gospodarki otwartej spotykamy się z koniecznością dysponowania pieniądzem (inaczej walutą) innych państw. Ich pozyskanie (zakup) a także i zbycie (sprzedaż) dokonuje się na rynkach walutowych. Rynek walutowy jest miejscem na którym zgłaszany jest popyt na waluty i ich podaż. Wymiana (sprzedaż – kupno) jednej waluty na drugą odbywa się w oparciu o kurs walutowy, który jest ceną jednej waluty wyrażonej w jednostkach waluty innego kraju. Kurs walutowy wyraża także stosunek w jakim jedna waluta wymieniana jest na drugą.
Rynek walutowy – jak każdy inny rynek – aby mógł pełnić swoją funkcję musi wykazać się funkcjonowaniem swojej zarówno popytowej jak i podażowej strony. Obie te strony decydują o równowadze rynku walutowego. Ma ona miejsce przy kursie równowagi walutowej. Przy takim kursie popyt na daną walutę i jej podaż oraz popyt na inną walutę i jej podaż muszą być zawsze zbilansowane. Rynek walutowy pozostaje w zrównoważeniu tak długo, aż nie zdarzy się coś, co może go z tego stanu równowagi wytrącić.
Wpływ na równowagę na rynku walutowym mają mechanizmy wyznaczania kursów walutowych na rynkach walutowych. Kształtują się one nie tylko pod wpływem mechanizmów rynkowych – i wówczas nazywane są zmiennymi kursami walutowymi, ale również pod wpływem polityki państwa tworząc system stałych kursów walutowych. Jeśli zmienne kursy walutowe kształtują się swobodnie, to stałe kursy walutowe są niezależne od zmieniających się warunków rynkowych, bowiem są utrzymywane na stałym uzgodnionym przez rządy poziomie.
Obecnie przeważającymi są poglądy, że kursy walutowe powinny kształtować się pod wpływem zmieniających się warunków rynkowych.

Równowaga na rynku ziemi
Istotnym dla procesów reprodukcji społecznej jest również problem równowagi na rynku z ziemi. Wynika to z faktu, iż ziemia jest charakterystycznym zasobem naturalnym, bowiem całkowita jej wielkość podaży nie może ulec zmianie pod wpływem indywidualnych decyzji. Właściciele ziemi mogą ją kupować i sprzedawać, ale nie wpłynie to w żaden sposób na zagregowaną podaż ziemi w ogóle i określonym jej rodzaju. Całkowita podaż ziemi jest bowiem doskonale elastyczna. W tej sytuacji równowaga na rynku ziemi zostanie osiągnięta przy takiej wysokości renty (to jest dochodu z ziemi), przy której stała wielkość ziemi zostanie wykorzystana najefektywniej.