Przez postęp techniczny (rozszerzany najczęściej do pojęcia postępu naukowo-technicznego) rozumie się nowe odkrycia naukowe, wynalazki i innowacje, prowadzące do takich zmian techniki, technologii i organizacji produkcji, które przynoszą nie tylko korzyści ekonomiczne, ale również społeczne i ekologiczne. Sprowadza się on do zastosowania w produkcji odkryć naukowych, wynalazków i innowacji w celu obniżenia nakładów koniecznych do wytworzenia danego wyrobu, bądź też udoskonalenia samego produktu, aż po wynalezienie nowego produktu, lepiej zaspakajającego wymagania odbiorców. Jako taki jest on więc on ciągiem uregulowanych przemian wprowadzających nowe doskonalenia produkcji oraz wydajniejszego sprzętu technicznego, pozwalających na osiągniecie większych efektów produkcyjnych z danych zasobów lub na osiągnięcie dotychczasowych (zadawalających) efektów przy zużyciu mniejszych zasobów.

Klasyfikując postęp naukowo-techniczny najczęściej rozróżnia się jego dwa rodzaje: postęp w dziedzinie procesu produkcyjnego oraz w dziedzinie samego produktu. Współcześnie do niekiedy wyróżnia się jeszcze postęp naukowo-techniczny w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego (ekologii).

Postęp naukowo-techniczny w dziedzinie procesu produkcyjnego
Celem i zadaniem postęp naukowo-techniczny w dziedzinie procesu produkcyjnego jest spowodowanie obniżenia nakładów koniecznych do wytworzenia danego dobra. Jego istotą jest więc dążenie do zmiany wartości funkcji f w równaniu Q = f (L,K,N). Zmiana ta powoduje, że z tej samej ilości nakładów czynników produkcji możemy uzyskać większy produkt albo też utrzymać produkt tej samej wielkości przy mniejszych nakładach. Mając na uwadze zależności wynikające z tych zmian, postęp naukowo-techniczny dzieli się na pięć rodzajów: kapitałooszczędny i pracooszczędny kapitałochłonny i pracooszczędny; kapitałooszczędny a pracochłonny; kapitałoobojętny a pracooszczędny oraz kapitałooszczędny a pracoobojętny. Trzy pierwsze rodzaje uważane są za zasadnicze a dwa pozostałe jako dodatkowe. Postęp jest kapitałooszczędny i pracooszczędny jeśli prowadzi do oszczędności zarówno na kapitale jak i na pracy żywej. Konsekwencją tego jest zmniejszenie ilości jednostek kapitału (K0 > K1), jak również jednostek pracy (L0 > L1) na jednostkę produktu.
Z kolei postęp kapitałochłonny i oszczędny to taki postęp naukowo-techniczny, który zwiększa nakłady kapitału a oszczędza nakłady pracy żywej na wytworzenie produktu. Oznacza to, że po jego wprowadzeniu będziemy potrzebowali na jednostkę produktu więcej jednostek kapitału (K0 < K1), a mniej jednostek pracy (L0 > L1), przy czym wartość dodatkowego kapitału musi być mniejsza niż oszczędność spowodowana zmniejszeniem nakładów pracy (K2 – K0) < (L0 – L2). Przykładem tego rodzaju postępu jest mechanizacja i automatyzacja.
Trzecim zasadniczym rodzajem postępu naukowo-technicznego jest postęp kapitałooszczędny a zarazem pracochłonny. Wyraża się on zmniejszeniem nakładów kapitału a zwiększeniem nakładów pracy żywej. Konsekwencją jego jest zmniejszenie nakładów kapitału (K0 > K3) na jednostkę produktu, przy jednoczesnym (w zamian) zwiększeniu nakładów pracy żywej (L0 < L3). Zaistnienie takiej sytuacji wymaga spełnienia warunku, że oszczędności uzyskane na kapitale muszą być większe niż wynosi wartość dodatkowych nakładów na pracę (K0 – K3) > (L3 – L0) .
Z kolei postęp kapitałoobojętny a pracochłonny – mający rangę pośredniego postępu naukowo-technicznego wyraża się utrzymywaniem nakładów kapitału na jednostkę produktu na tym samym poziomie, a zmniejszeniem nakładów pracy żywej (K0 = K4) przy (L0 > L4). Ten rodzaj postępu jest charakterystycznym dla najbardziej rozwiniętych krajów świata – przede wszystkim zaś dla USA.

Drugi z pośrednich rodzajów postępu naukowo-technicznego to postęp kapitałooszczędny a zarazem pracoobojętny. Polega on na zmniejszeniu nakładów kapitału (K5 < K1) na jednostkę produktu i utrzymaniu nakładów pracy (L0 = L5) na tym samym poziomie. Analiza poszczególnych rodzajów postępu naukowo-technicznego wykazuje, iż każdy jego rodzaj w dziedzinie postępu naukowo-technicznego da się opisać i scharakteryzować przy pomocy współczynników kapitałochłonności produkcji i pracochłonności produkcji oraz współczynnika kapitałochłonności pracy. Pierwszy z tych współczynników – to jest kapitałochłonności produkcji (m = K/Q) wskazuje ilość kapitału (K) zużytego na jednostkę produktu (Q). Jego odwrotność (Q/K) określana jest jako produkcyjność kapitału. Drugi zaś z nich – współczynnik pracochłonności produkcji (I = L/Q) wskazuje jaka ilość pracy (L) została zużyta na jednostkę produktu (Q). Jego odwrotność (Q/L) jest określana zaś jako wydajność pracy.

Natomiast współczynnik kapitałochłonności pracy (u) – zwany również kosztem technicznego uzbrojenia pracy (stanowiska roboczego) wskazuje jaka ilość kapitału (K) została zużyta na jednostkę pracy (L) przy wytwarzaniu danego dobra. Cechą charakterystyczną tych trzech wskaźników jest to, że przy ich pomocy można scharakteryzować każdy wynalazek i każdą innowację naukowo-techniczną. Pomiędzy nimi zaś zachodzi zależność K/L * Q/L = K/L czyli, że m * w = u. Oznacza to, przy założeniu, że w sytuacji charakterystycznej dla wysoko rozwiniętych krajów w których większość wynalazków ma charakter kapitałoobojętny i pracooszczędny, że pozostanie on nie zmieniony. Powodować będzie to taką sytuację w której wzrost wydajności pracy będzie musiał odbywać się poprzez wzrost kosztu uzbrojenia stanowiska, czyli przez ilość kapitału przypadająca na jedną jednostkę pracy (to jest na jednego zatrudnionego), przy utrzymaniu jednocześnie bez zmiany ilości kapitały przypadającą na jednostkę produktu.

Postęp naukowo-techniczny w dziedzinie doskonalenia produktu.
Cecha charakterystyczną wszystkich produktów wytwarzanych przez ludzi jest to, że z czasem ulegają one stopniowemu udoskonaleniu lub zostają uzupełnione nowymi produktami, przyczyniając się nie tylko do zaspokajania podstawowych potrzeb ludzkich na coraz wyższym poziomie ale również do ich rozwijania. Uwzględniając te procesy w kształtowaniu postępu naukowo-technicznego w oparciu o równanie Q = F (L, K, Z), zauważyć trzeba, że produkt (Q) ulega zmianie a w ślad za tym również wartość funkcji (f). Spowodowane jest to tym, że wytworzenie nowego produktu lub udoskonalenie starego pociąga za sobą z reguły konieczność poniesienia zwiększonych nakładów (kosztów) na środki produkcji. Obniżenie tych kosztów w drodze postępu naukowo-technicznego możliwe jest dopiero po pewnym czasie, gdy dojdzie na rynku do porównania w oparciu o ich jakość – to jest w oparciu o stopień zaspokojenia wymagań odbiorcy przez dany wyrób lub usługę – produktów udoskonalonych z dotychczasowymi. Wartość nowych technicznych rozwiązań oceniana jest przez preferencje odbiorców (konsumentów) oraz przez przyrównanie cech nowo wytworzonych wyrobów z cechami dotychczas wytwarzanymi.

To drugie rozwiązanie sprowadzające się w istocie do określenia poziomu podniesienia jakości produktów, polega na przetłumaczeniu parametrów technicznych parametrów technicznych nowego wyrobu na jego cechy użytkowe, które są zrozumiale dla odbiorcy tego produktu. Cechy te z reguły ograniczają się do określenia: funkcjonalności, estetyki i smaku, bezpieczeństwa i wygody w użytkowaniu oraz trwałości i niezawodności danego produktu. Odwołanie się do nich pozwala porównać natężenie poszczególnych cech wyrażonych statystycznie w poszczególnych produktach pod względem ich znaczenia dla odbiorców.