Z kolei politykę gospodarczą jako działalność traktować trzeba, jako działanie państwa określające cele gospodarcze, a w ślad za tym środki ich realizacji oraz organizujące te środki podmioty w procesie gospodarowania w sytuacji gdy państwo jest ograniczane w tym działaniu przez inne podmioty gospodarcze, wobec których nie ma pełnej dysproporcji oraz gdy działanie to dokonuje się przez wybór alternatywnych celów i ograniczonych środków substytucyjnych.
W rozumieniu istoty polityki gospodarczej jako działalność gospodarczą podkreślić trzeba cechę specyficzną którą jest słowo” polityka” i jego rozumienie sprowadzające się do łączenia przez podmioty działań z działaniami innych podmiotów, często niezgodnymi lub sprzecznymi z jego działaniami. Polityką gospodarczą będzie również działanie wyboru określonej decyzji spośród wielu różnorodnych alternatyw, a więc wszelkie działanie o charakterze gospodarowania w którym ograniczone środki zdatne do różnych użytków dzielone są między różne cele. Polityką gospodarczą jest również każde działanie dotyczące spraw gospodarczych, które nie jest w pełni zdeterminowane lecz zostawia pole wyboru.

Dziedziny polityki gospodarczej
W pierwszym rzędzie politykę gospodarczą państwa możemy podzielić na makroekonomiczną i mikroekonomiczną. Pierwsza z nich obejmuje te oddziaływania państwa, które dotyczą całokształtu procesów gospodarczych lub ich zasadniczych części i prowadzone są głownie za pośrednictwem takich mechanizmów regulacji jak pieniądz i budżet państwa. Druga zaś zajmuje się regulacją szczegółowych zagadnień gospodarczych, w – poszczególnych gałęziach gospodarki kraju, rodzajach ich produkcji oraz rynkach poszczególnych towarów.
Ze względu na rodzaj problemów które polityka gospodarcza można wyodrębnić politykę wzrostu i politykę strukturalną. Funkcją pierwszej jest dynamizowanie procesów gospodarczych w skali długookresowej, przeciwdziałanie siłom i zjawiskom, które mogłyby hamować lub osłabiać wzrost. Druga zaś zmierza do przekształcenia układu relacji i proporcji występujących pomiędzy poszczególnymi sektorami, działami i gałęziami gospodarki narodowej a jej całością przez koncentrację uwagi na sektorach wybranych (specjalistycznych). Ma ona przy tym na uwadze nie tylko proporcje działowo-gałęziowe i rodzajowe, lecz także inne proporcje występujące w gospodarstwie narodowym typu społecznego, technologicznego i terytorialnego.
Ze względu na kryterium przedmiotowe, czyli ze względu na dziedziny gospodarki, na które skierowane jest oddziaływanie rządu możemy wyróżnić politykę sektorową, która obejmuje : politykę przemysłową, politykę rolną, politykę handlową, politykę komunikacyjną, infrastrukturalną i inną. Jest ona zwykle skorelowana z podmiotowym podziałem zadań pomiędzy poszczególne organu państwowe. Te poszczególne części polityki gospodarczej państwa wiążą się ściśle z polityką społeczną (oświatową, ochrony zdrowia, mieszkaniową), polityką demograficzną i migracyjną.
Przyjmując zaś za podstawę kryterium instrumentalizacji, czyli rodzajem sposobów, mechanizmów i czynników których używa się w oddziaływaniu na gospodarkę można wyróżnić politykę pieniężną (emisyjną i kredytową) – zwaną też monetarną, politykę cenowo-dochodową i ubezpieczeń społecznych.

Czytaj Więcej… »

Polityka gospodarcza w rozumieniu nauki posługuje się tymi samymi metodami badawczymi co inne nauki ekonomiczne, to jest empirią i dedukcją. Punktem wyjścia dla niej są zawsze badania empiryczne wykonywane na podstawie gromadzonych informacji. Ich pierwszym etapem jest obserwacja rzeczywistości gospodarczej pod kątem ustalenia i rozpoznania oddziaływań organów państwowych na gospodarkę oraz stwierdzenia występujących w niej zjawisk. Pozwala to w dalszej kolejności na wyodrębnienie zjawisk powtarzających się i określenie występujących w nich związków. To z kolei pozwala dopiero na przejście do stopniowej konkretyzacji, uwzględniającej wpływ różnego typu uwarunkowań na zróżnicowanie form, kierunków i metod polityki gospodarczej państwa.
Najistotniejszymi z punktu widzenia działań rozpoznawczych są te które dotyczą zagrożeń dla istotnych narodowych interesów oraz możliwości przeciwstawienia się im określonym potencjałem. Bazą wyjściową do ich pozyskania jest z jednej strony otaczająca nas rzeczywistość, z drugiej strony zaś doświadczenia historyczne.
Podstawą oceny współczesnej rzeczywistości są obok informacji naukowych także informacje jawne i niejawne. Na podstawie tak zebranego materiału możliwym staje się dopiero przystąpienie do wyodrębnienia powtarzających się zjawisk i określenie występujących między nimi związków. To z kolei pozwala dokonać stopniowej konkretyzacji, poprzez uwzględnienie wpływu różnego typu uwarunkowań na zróżnicowanie form, kierunków i metod polityki gospodarczej. Wypracowane na tej drodze ustalenia w dalszej kolejności wymagają weryfikacji poprzez porównywanie z rzeczywistym przebiegiem procesów gospodarczo-obronnych w określonych warunkach.
Bogatego materiału do kreacji polityki gospodarczej państwa dostarcza także historia. Pozwala ona na uogólnienie wiedzy o oddziaływaniu państwa na procesy gospodarcze. Wiele bowiem problemów, wobec których staje polityka gospodarcza wypływa z doświadczeń przeszłości. Bez ich poznania nie sposób określić wpływu wielu uwarunkowań na rozwiązania polityki gospodarczej państwa.
Znaczącej roli jako metody polityki gospodarczej należy dopatrywać się w eksperymencie, który pozwala określić jak innowacja w jakimś obszarze polityki gospodarczej państwa odbije się na kształtowaniu gospodarczych podstaw obronności państwa. Pozwala on również na przygotowanie pewnych modyfikacji systemowych w tych obszarach. Pewne rozwiązania wprowadza się najpierw w wybranych ograniczonych obszarach, a następnie obserwuje się jak się one sprawdzają i jakie przynoszą efekty.
Ważną rolę w wypracowywaniu polityki gospodarczej państwa pełni symulacja (postępowanie symulacyjne) będące formą quazi-eksperymentu. Sprowadza się ona do konstruowania odpowiednich modeli przedstawiających w sposób uproszczony rzeczywistość gospodarczą państwa. Jest stosowana przede wszystkim w planowaniu gospodarczym i w programowaniu działań polityki gospodarczej. Pozwala ona na wariantowe formułowanie zmiennych zależnych od polityki, badanie i ich ocenę przed uruchomieniem środków właściwych. Jej istota sprowadza się do tego, że przed uruchomieniem właściwych środków i oddziaływań na rzeczywistość gospodarczą, dopuszcza możliwość wprowadzania w skonstruowanym modelu wariantowo wyznaczonych zmiennych zależnych od polityki, badaniu ich wpływu na projektowane działania i ich ocenę. Największe efekty przynosi przy rozwiązywaniu problemów dających się skwantyfikować.
Bardzo często stosowaną metodą polityki gospodarczej jest metoda prób i błędów. Polega ona na podejmowaniu działań mających służyć osiąganiu wytyczonego celu tak długo, aż natrafi się na działanie właściwe. Jej użycie jest uzasadnione zwykle w sytuacjach nowych, w okolicznościach nie w pełni rozpoznanych. Wykorzystujący tą metodę weryfikują trafność podejmowanych działań w trakcie ich prowadzenia, jednocześnie ucząc się i wzbogacając doświadczenie. Metoda ta jest podstawą procedury kolejnych przybliżeń, która może znaleźć wykorzystanie zarówno w praktyce jak i w teorii polityki gospodarczej.
Metodą z której korzysta polityka gospodarcza jest analiza i ocena doświadczeń polityki gospodarczej w innych krajach. Korzystanie z nich możliwe jest jednak po uprzednim rozpoznaniu uwarunkowań jej kształtowania i odmienności kraju do którego się ona odnosi.
Przedstawione metody polityki gospodarczej państwa rozpatrywać trzeba również z administracyjno-politycznego i społecznego punktu widzenia. W zinstytucjonalizowanym sektorze polityki gospodarczo-obronnej głównymi metodami podejmowania decyzji będzie grupa metod intuicyjnych (scenariusze, ekspertyzy, opinie, symulacje, gry, itp.). Kreowanie i kształtowanie zaś polityki gospodarczej w warstwie społecznej wiązać należy z różnego typu metodami nienaukowymi (petycje, protesty, strajki, manifestacje, i inne).

Czytaj Więcej… »

Pochodnymi wskazanych celów polityki gospodarczo-obronnej państwa są wynikające z nich zadania.
Z celów ustrojowo-systemowych i politycznych wynikają zadania mające zapewnić respektowanie podstawowych wartości dla każdego narodu. Stanowi je zbiór działań na rzecz: zapewnienia interesu narodowo-państwowego, utrzymania suwerenności narodowej, zapewnienia bezpieczeństwa państwa i jego obrony przed zewnętrznymi zagrożeniami.
Z celów ekonomicznych wynikają zadania pomnażania bogactwa kraju poprzez optymalne wykorzystanie zasobów narodowych powiększania materialnych podstaw dobrobytu społeczeństwa drogą wzrostu dochodu narodowego i racjonalizacji jego podziału, które z kolei rodzą zadania niższego rzędu; oraz powiększania materialnych podstaw bezpieczeństwa państwa poprzez realizację wzrostu i rozwoju gospodarczego oraz podejmowanie wyborów pomiędzy potrzebami przyspieszenia i umocnienia wzrostu i rozwoju gospodarczego a potrzebami konsumpcji i dobrobytu. Zadania te mają charakter zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych. Do wewnętrznych zaliczyć trzeba takie jak: podtrzymywanie koniunktury i eliminowanie różnych dla niej zagrożeń; restrukturyzację gospodarki narodowej; utrzymywanie wysokiego i stabilnego poziomu zatrudnienia; zwalczanie inflacji i dążenie do osiągnięcia względnie stałego poziomu cen; sprzyjanie kształtowaniu rosnącego poziomu życia, oraz zmniejszaniu nierówności podziału dochodów i bogactwa społeczeństwie, wzrost przedsiębiorczości, inicjatywności i innowacyjności wszystkich podmiotów funkcjonujących w gospodarce narodowej. Do zewnętrznych natomiast: umacniania konkurencyjności gospodarki narodowej wobec otoczenia zewnętrznego i zwiększenia udziału w międzynarodowym podziale pracy poprzez osiąganie satysfakcjonującego stanu bilansu płatniczego oraz rozwiązywanie problemów zadłużenia zagranicznego.
Z celów obronnych wynikają zadania wiążące się z rozbudową potencjału gospodarczo-obronnego państwa. Sprowadzają się one do kształtowania odpowiedniej struktury gospodarki obronnej oraz jej elastyczności. Winno to umożliwić szybką zmianę profilu jej działalności (z cywilnej na zbrojeniową i odwrotnie) a także odpowiedniego jej rozmieszczenia w celu zmniejszenia jej wrażliwości na ataki przeciwnika. Efektem realizacji tych zadań jest rozwój przemysłu obronnego – w tym przede wszystkim zbrojeniowego.
Z celów społecznych wynikają natomiast zadania współtworzenia dobrobytu społecznego jako jednego z elementów bezpieczeństwa społecznego, a w konsekwencji także bezpieczeństwa państwa.
Z kolei z celów ekologicznych wynikają zadania przeciwdziałania zagrożeniom środowiska godzących w zdrowie i warunki życia ludzi oraz podważających gospodarcze podstawy funkcjonowania państwa. Opierają się one na wprowadzeniu różnego rodzaju ograniczeń i uwarunkowań w prowadzeniu działań o charakterze gospodarczym.

Czytaj Więcej… »

Państwo w imię realizacji określonych celów ingeruje w sprawy gospodarcze. Układ celów z tego obszaru funkcjonowania państwa wpływa w zasadniczy sposób na kształt i formy polityki gospodarczo państwa. Odwołują się one w części do zbioru powszechnie uznawanych wartości, jak suwerenność narodowa, sprawiedliwość, wolność i prawo, postęp i innych, będących w istocie celami polityki bezpieczeństwa państwa. Dokonując rozbioru celów polityki gospodarczej dają się one podzielić na cele ustrojowo-systemowe i polityczne, stricte ekonomiczne, obronne, społeczne, ekologiczne i inne. Zaznaczyć trzeba, że w konkretnych sytuacjach i układach cele te mogą stawać się niekiedy względem siebie konkurencyjne.
W każdym kraju w prowadzonej przez niego polityce gospodarczej uwzględnione są cele ustrojowo-systemowe i polityczne. Dotyczą one respektowania podstawowych wartości dla każdego narodu, a więc utrzymania suwerenności narodowej i jej obrony przed zewnętrznymi zagrożeniami.
Spośród wielu celów polityki gospodarczej o różnej skali ważności, na czoło wysuwają się cele stricte ekonomiczne. Wiążą się one zwykle z pomnażaniem bogactwa kraju i powiększaniem materialnych podstaw dobrobytu społeczeństwa oraz materialnych podstaw bezpieczeństwa państwa. Osiągnąć to można przez optymalne wykorzystanie zasobów narodowych, powiększenie produkcji, wzrost dochodu narodowego i racjonalizację jego podziału.
Podstawowym kierunkiem polityki gospodarczej na dłuższą metę jest realizacja wzrostu i rozwoju gospodarczego który to współtworzy materialne podstawy funkcjonowania innych obszarów kraju. Wiążą się one często z koniecznością podejmowania dramatycznych wyborów pomiędzy potrzebami przyspieszenia i umocnienia wzrostu i rozwoju gospodarczego a potrzebami konsumpcji i dobrobytu.

Rozwiązaniem optymalnym w procesie realizacji celów ekonomicznych jest współbieżnie z celami rozwojowymi osiąganie celów poprawy bieżącego dobrobytu. Stąd też istotne miejsce wśród celów polityki ekonomicznej zajmuje równowaga gospodarcza. Wymaga ona zapewnienia sprawnego funkcjonowania systemu gospodarczego, który z kolei zależy przede wszystkim od rozmiarów istniejących zasobów i działalności gospodarczej. W krajach o ustabilizowanej gospodarce rynkowej wiązkę celów ekonomicznych winno stanowić: podtrzymywanie koniunktury oraz eliminowanie różnych dla niej zagrożeń; utrzymywanie wysokiego i stabilnego poziomu zatrudnienia; zwalczanie inflacji i dążenie do osiągnięcia względnie stałego poziomu cen; sprzyjanie kształtowaniu rosnącego poziomu życia, oraz zmniejszaniu nierówności podziału dochodów i bogactwa społeczeństwie.
W związku z rolą współczesnych stosunków ekonomicznych w wiązce celów ekonomicznych znaleźć musi się dążenie do umacniania konkurencyjności gospodarki narodowej wobec otoczenia zewnętrznego i zwiększenia udziału w międzynarodowym podziale pracy. Pochodną tych przedsięwzięć jest osiąganie satysfakcjonującego stanu bilansu płatniczego oraz rozwiązywanie problemów zadłużenia zagranicznego.
Osiągnięcie celów rozwojowych wymaga odpowiedniego ukształtowania celów niższego rzędu, pozwalających na stopniową konkretyzację działań polityki gospodarczej państwa. Do tego zbioru celów zaliczyć trzeba wzrost przedsiębiorczości, inicjatywności i innowacyjności wszystkich podmiotów funkcjonujących w gospodarce narodowej, przekształcenia strukturalne gospodarki i inne.
Ważną grupą obok celów polityki gospodarczej są te które wiążą się z celami obronnymi (inaczej celami militarno-obronnymi). Do ich zbioru zaliczyć trzeba przede wszystkim rozbudowę potencjału gospodarczo-obronnego państwa w którym upatrywać trzeba gospodarczych podstaw obronności państwa. Ich cechą charakterystyczną jest konkurencyjność wobec innych celów. W sytuacji zagrożenia wojennego lub wojny cele te zazwyczaj wysuwają się na plan pierwszy. Im większa jest ich dominacja, tym mniejszy jest stopień realizacji celów pozostałych. W warunkach pokojowego rozwoju realizacja celów obronnych może stać się czynnikiem pobudzającym koniunkturę tylko w warunkach dysponowania przez gospodarkę narodową dużymi rezerwami nie wykorzystanych mocy wytwórczych.

W grupie celów polityki gospodarczej znajdują się również cele społeczne. Wiążą się one z jednej strony z zapewnieniem bezpieczeństwa państwa, z drugiej strony z współtworzeniem dobrobytu społecznego (dodatkowe miejsca pracy, większe zatrudnienie, lepsze warunki życia). Ich rola i zakres jest jednak dalece ograniczona.
Grupą celów zyskujących coraz bardziej na znaczeniu są cele ekologiczne. Wynikają one z faktu, iż zagrożenia środowiska i jego elementów są w istocie także zagrożeniami dla ludzi, bowiem godzą w ich zdrowie i warunki życia oraz podważają na dalszą metę także gospodarcze podstawy obronności państwa.
Realizacja tego typu celów ma to do siebie, że wymaga wprowadzenia różnego rodzaju ograniczeń i uwarunkowań w prowadzeniu działań o charakterze gospodarczo-obronnym.